Επειδή δουλεύουμε ακόμα στα πάθη, δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε στο λογισμό και στα αισθήματα μας, γιατί στραβός οδηγός και τα καλά τα κάνει στραβά.
Αββάς Δωρόθεος
Δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τον λογισμό και τα αισθήματα μας.
Προσέξτε τον συνδυασμό, του λογισμού με τα αισθήματα. Σας έχω πει και άλλες φορές και σας έχω αναλύσει τον τριπλό τρόπο με τον οποίο ζούμε και ασκούμαστε μέσα στην Εκκλησία.
Είναι η σαρκική έκφραση, αυτό το οποίο βγάζω μέσα από τα αισθητήρια.
Είναι η νοητική έκφραση, αυτό που έχουμε στο νου μας. Και είναι η καρδιακή έκφραση, αυτό που έχουμε μέσα μας.
Και σας έχω πει, ότι κάθε αρετή και κάθε αγιασμένη προσπάθεια που κάνουμε στην Εκκλησία, προσπαθούμε να την μπολιάσουμε σε αυτά τα τρία στάδια την δικής μας πνευματικής ισορροπίας. Σίγουρα, ξεκινάμε από το ένα και πάμε και στα άλλα τα δύο. Αλλά ο σκοπός είναι και τα τρία αυτά στοιχεία της ζωής μας, να αγιασθούν από το θέλημα του Θεού. Η εξωτερίκευση μέσα από τα αισθητήρια, ο νους, να είναι σε αυτά τα πράγματα και η καρδιά, η οποία θα είναι μπολιασμένη σε αυτά τα πράγματα.
Εδώ [ ο αββάς Δωρόθεος ] κάνει κάτι άλλο. Εδώ ομιλεί για λογισμό και για αισθήματα. Προσέξτε διαφοροποιεί τις λέξεις. Πρώτα, πρώτα δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τον λογισμό και τα αισθήματα μας. Αναφέρεται ο λογισμός για το νου και αναφέρονται τα αισθήματα για την καρδιά. Εδώ δηλώνει ο αββάς Δωρόθεος ότι ο νους μας, αν δεν είναι κοντά στο Θεό και αν δεν ασκείτε κατά τον Χριστό και αν δεν έχει στο νου τον Χριστό και αν δεν έχει μνήμη Θεού και αν δεν έχει μνήμη θανάτου και όλα εκείνα τα οποία αρμόζουν στο νου. Ο νους μας γίνεται λογισμός.
Νους είναι εκείνος ο οποίος νοεί. Και νοεί μόνο εκείνος ο οποίος νοεί τον κτίστη Του και αν καταλάβει τον Κτίστη Του και τον Πλάστη Του. Γιατί αν νοεί τον Κτίστη Του θα καταλάβει και όλα τα κτίσματα που είναι γύρω του. Αν όμως δεν είναι στραμμένος στον Κτίστη και δεν αναφέρεται σε Αυτόν, ο νους δεν βρίσκει πια τον λόγο των πραγμάτων και τότε γίνεται λογισμός. Αυτό σημαίνει, που ψάχνεται από εδώ και από εκεί. Έχει ιδέες για τα πράγματα, αυτή η ποικιλία των ιδεών οι οποίες των διχάζουν και τον διασπείρουν. Εκείνος ο οποίος δεν έχει το νου του στραμμένο στο Θεό όπως το έχουμε πει ως μνήμη Θεού καθημερινή, αυτός αποκτάει αυτόν τον διχασμό του νοός που γίνεται πια λογισμός. Είναι η ποικιλία των ιδεών και ενώ έχει ποικίλες ιδέες, είναι διχασμένος.
Δεν με πειράζει η ποικιλία των ιδεών, με πειράζει ότι είναι διχασμένος και χτυπιέται ανάμεσα σε μια ιδέα και ανάμεσα στην άλλη ιδέα και δεν μπορεί να μαζέψει το νου του. Και αυτός ο διχασμός πιά, επειδή πρέπει να εξωτερικευτεί, περνάει και στα αισθητήρια.
Και κάνει αυτός ταραγμένες κινήσεις ή από την άλλη την μεριά αυτός ο διχασμός του νοός, περνάει μέσα στην καρδιά. Και επειδή η βίωση του Θεού δεν έγινε καρδιακό γεγονός, δεν υπάρχει ταπείνωση, δεν υπάρχει πραγματική αγάπη, τότε η καρδιά βιώνει αισθήματα. Προσέξτε βιώνει πράγματα τα οποία τα λέμε εμείς κάποια αισθήματα. Η λέξη αίσθημα δεν είναι κακό. Αλλά εδώ πέρα η λέξη αίσθημα στην γλώσσα του αββά Δωροθέου είναι η τροποποίηση αυτού του καρδιακού. Και το καρδιακό έχει μέσα αίσθημα αλλά έχει αίσθημα το οποίο καταυγάστηκε από την αγάπη του Θεού και την ταπείνωση.
Παράδειγμα αν λέω πώς έχω αίσθημα για κάποιον άνθρωπο και τον αγαπώ αλλά δεν έχω μέσα μου τον Θεό. Αυτό είναι κάτι ρομαντικό δεν είναι κάτι βαθύ, αυτό το αίσθημα είναι κάτι επιφανειακό. Όταν μιλούμε για αισθήματα αν μπορώ να δώσω τρόπους ορολογίας τουλάχιστον όταν λέμε αίσθημα αν το λέμε όπως το λέμε, να το λέμε έχοντας αγάπη και ταπείνωση και μετά να μπορούμε να μιλήσουμε για αισθήματα. Αν το αίσθημα είναι χωρίς αυτή την προϋπόθεση τότε το αίσθημα είναι κάτι ξεκρέμαστο και ενώ ο νους είναι διχασμένος, έχει διασκορπιστεί έρχεται και η καρδία να διασκορπιστεί και ομιλούμε για αισθήματα, μιλούμε για γλυκά πράγματα χωρίς όμως μέσα μας να έχουμε την αγάπη του θεού και την ταπείνωση. Και αν δεν τα έχεις αυτά τα δύο μέσα σου αυτά τα γλυκά αισθήματα δεν μπορούν να κρατήσουνε και μια μέρα θα σταματήσουνε και μια μέρα μπορείς να μισήσεις και αυτά που δήθεν αγαπούσες και τότε η καρδιά θα ζήσει αυτή την τραγωδία .
Έλεγες που αγαπούσες και ενώ έλεγες που αγαπούσες ,η αγάπη σου έγινε μίσος και τότε ο διχασμός του νοός γίνεται οριστικός διχασμός της καρδιάς και ο μέσα άνθρωπος είναι πια διχασμένος και ο μέσα άνθρωπος είναι μια ολόκληρη τραγωδία και ο μέσα άνθρωπος δεν μπορεί να βρει ανάπαυση στην ζωή του. Έτσι δεν βρίσκουμε ανάπαυση! Πόσες φορές μέσα από δήθεν αισθήματα τα οποία έχουμε και αγαπήσαμε [υποτίθεται] κάποιον άνθρωπο και μετά από καιρό στρεφόμενοι στον ίδιο άνθρωπο κάτι μας πονάει, δεν ξέρω γιατί; Και αυτό εμείς το πληρώνουμε. Η καρδιά μας γίνεται διχασμένη και ποτέ δεν αναπαυόμαστε. Έρχεται λοιπόν εδώ ο αββάς Δωρόθεος να κριτικάρει αυτήν την λανθασμένη σκέψη τον λανθασμένο νου και την λανθασμένη καρδιά. Αυτό σημαίνει που αν δεν προσπαθήσετε για την μνήμη του Θεού και αν δεν προσπαθήσετε για την ταπείνωση, μην περιμένετε να έχετε μαζεμένο μυαλό και μην περιμένετε η καρδιά σας κάπου να αναπαυθεί, η καρδιά θα είναι διχασμένη και φυσικά επακόλουθο είναι να στραφείτε απέναντι του εαυτού σας και να γελοιοποιείστε λέγοντας πως κάποια μέρα κάποιον τον αγαπούσατε πολύ και μετά δεν τον αγαπούσατε και έγινε η αγάπη μίσος ,άρα σημαίνει που δεν υπήρχε αγάπη, υπήρχε αυτή η στραβή έννοια η συναισθηματική και η ρομαντική έννοια, της κατ’ επίφασιν αγάπης.
Έρχεται λοιπόν εδώ ο αββάς Δωρόθεος και ψάχνοντας τα βάθη της υπάρξεως μας το κριτικάρει αυτό και αποκαλύπτει την πραγματικότητα όπως είναι. Άρα πριν να τολμήσετε να πείτε την λέξη αγάπη, γιατί είναι πολύ μεγάλη λέξη, και ο Θεός αγάπη εστί, αυτό που λεμέ αγάπη, θα το βάλετε κάτω και θα το ορίσετε από την έννοια πια της προσφοράς, της θυσίας και της ταπεινώσεως. Και αν αυτό μπορεί να λειτουργήσει όχι μια δυο μέρες και δυο μήνες γιατί μπορεί να είναι κάποιος εξωτερικός ενθουσιασμός αν μπορεί να λειτουργήσει μόνιμα σταθερά και χωρίς να διακόπτετε από αιτίες που είναι εξωτερικές επειδή ο άλλος δεν ανταποκρίνεται στην αγάπη μου. Και αν παρόλο που ο άλλος δεν ανταποκρίνεται στην αγάπη μου αυτό συνεχιστεί να υπάρχει στην καρδιά μου ως θυσία και ως προσφορά υπάρχει, τότε σημαίνει που υπάρχει πραγματική ρίζα αγάπης και από εκεί μετά μπορείς να κουβεντιάσεις για αγάπη η οποία όπως πια έχω πει και άλλες φορές πια, μεγαλώνει και αυξάνεται. Αλλιώς είναι ένα εξωτερικό αίσθημα το οποίο καταλύεται και γίνεται τραγωδία.
Απομαγνητοφωνημένο απόσπασμα απο ομιλία του π. Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου που έγινε στις 4 Απριλίου του 1993
http://apantaortodoxias.