ΥΠΟΘΕΣΗ ΛΒ΄(32)
Τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Διαλόγου
Πέτρος: Ζητῶ, ἅγιε δέσποτα, νά μοῦ πεῖς πόσα εἶναι τά εἴδη τῆς κατάνυξης.
Γρηγόριος: Ἡ κατάνυξη, Πέτρε, ἐμφανιζεται μέ πολλές ὡραῖες μορφές. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἰερεμίας λέει: «Δύο χείμαρροι νεροῦ βγῆκαν ἀπό τά μάτια μου»1. Δύο ἑπομένως εἶναι τά κυριότερα εἴδη τῆς κατάνυξης: ὅταν ἡ ψυχή διψάσει τόν Θεό, πρωτα αἰσθάνεται κατάνυξη ἀπό τόν φόβο καί ἔπειτα ἀπό τόν πόθο. Στήν ἀρχή δηλαδή λιώνει ἀπό τά δάκρυα καθώς θυμᾶται τίς ἁμαρτίες της καί φοβᾶται μήν πέσει στήν αἰώνια κόλαση ἐξαιτίας τους. Ὅταν ὅμως στενοχωρηθεῖ καί λυπηθεῖ πολύ, τότε παύει ἡ δειλία καί γεννιέται μέσα της κάποια ξενοιασιά γιά τό ὅτι θά συγχωρηθεῖ καί κάποιο θάρρος, ὁπότε ἡ ψυχή φλογίζεται ἀπό τόν πόθο τῆς οὐράνιας χαρᾶς.Καί αὐτή πού προηγουμένως ἔκλαιγε ἀπό φόβο μήν ὁδηγηθεῖ στήν κρίση, ἔπειτα ἀρχίζει πάλι νά κλαίει πικρά, ἐπειδή εἶναι μακριά ἀπό τήν οὐράνια βασιλεία. Γιατί ὅταν ὁ νοῦς καθαριστεῖ, βλέπει πῶς εἶναι οἱ χορεῖες τῶν ἀγγέλων, ποιά εἶναι ἡ κοινωνία τῶν μακαρίων πνευμάτων2 καί ποιό εἶναι τό μεγαλεῖο τοῦ νά βλέπεις αἰώνια τόν Θεό3. Θρηνεῖ λοιπόν ὅλο καί περισσότερο, γιατί στερεῖται τά μόνιμα ἀγαθά. Καί αὐτό γίνεται, γιά νά ὁδηγήσει ἡ τέλεια κατάνυξη τήν ψυχή ἀπό τόν φόβο στήν ἀγάπη.
Αὐτό ἀναφέρεται ὡραῖα στήν ἱερή καί ἀληθινή ἱστορία γιά ήν Ἀσχά, τήν κόρη τοῦ Χάλεβ: «Τί ἔχεις;» Ἐκείνη τοῦ ἀποκρίθηκε: «Δῶσε μου δῶρο γῆ στά βόρεια, γιατί αὐτή πού μοῦ ἔδωσες εἶναι ἄνυδρη· δῶσε μου γῆ ποτιστική». Καί τῆς ἔδωσε ὁ πατέρας της τήν ποτιστική γῆ τήν κάτω.4
Ἡ Ἀσχά ἡ καθισμένη στό γαϊδούρι συμβολίζει τήν ψυχή πού κάθεται στά ἄλογα κινήματα τῆς σάρκας. Τό ὅτι στέναξε καί ζήτησε ἀπό τόν πατέρα της τήν ποτιστική γῆ δείχνει ὅτι πρέπει μέ πολλούς στεναγμούς νά ζητοῦμε ἀπό τόν Δημιουργό μας τό δῶρο τῶν δακρύων. Γιατί εἶναι πολλοί αὐτοί πού ἀξιώθηκαν νά λάβουν διδασκαλικό χάρισμα καί νά κηρύξουν μέ παρρησία τήν ἀλήθεια καί νά παρηγορήσουν τούς θλιμένους καί νά βοηθήσουν ἐκείνους πού ἔχουν ἀνάγκη καί νά ἀποκτήσουν ζῆλο γιά τήν πίστη, τό δῶρο ὅμως τῶν δακρύων δέν τό ἔλαβαν ἀκόμη. Αὐτοί δηλαδή ἔχουν τή βορεινή γῆ, τήν ἄνυδρη, ἐνῶ τούς λείπει ἀκόμη ἡ ποτιστική· ζοῦν βέβαια μέ καλά ἔργα, πρέπει ὅμως, εἴτε γιά τόν φόβο τῆς κρίσεως εἴτε γιά τόν πόθο τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, νά θρηνήσουν γιά τά κακά ἔργα πού ἔκαναν προηγουμένως, καί ἔτσι νά μποῦν καί αὐτοί ἐκεῖ πού εἶναι οἱ μεγάλοι, οἱ ὁποῖοι φλέγονται ἀπό τόν πόθο τῆς βασιλείας.
Καί ὅπως εἶπα ὅτι εἶναι δύο τά εἴδη τῆς κατάνυξης, ὁ πατέρας της ἔδωσε στήν Ἀσχά τήν ποτιστική γῆ τήν ἐπάνω καί τήν ποτιστική γῆ τήν κάτω. Τήν ποτιστική γῆ λοιπόν τήν ἐπάνω παίρνει ἡ ψυχή πού πενθεῖ μέ δάκρυα ἐξαιτίας τῆς ἐπιθυμίας τῆς οὐράνιας βασιλείας, ἐνῶ τήν ποτιστική τήν κάτω τήν παίρνει ἡ ψυχή πού θρηνεῖ ἐξαιτίας τοῦ φόβου τῆς αἰώνιας κόλασης. Ἄν καί πρῶτα δίνεται ἡ ποτιστική γῆ ἡ κάτω καί ἔπειτα ἡ ἐπάνω, ὡστόσο ἦταν ἀπαραίτητο νά ἀναφέρει ἡ ἱστορία πρῶτα τήν ποτιστική γῆ τήν ἐπάνω καί ὕστερα τήν κάτω, ἐπειδή ἐκείνη ἡ κατάνυξη εἶναι ἀνώτερη κατά τήν ἀξία.
Τέλος καί τῇ Τρισηλίῳ Θεότητι
κράτος, αἶνος καί δόξα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ἀμήν.
«ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΕΣ
ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ»
Εὐεργετινός τόμος β΄
Ἐκδόσεις:«ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ»
Εὐχαριστοῦμε θερμά ἐκδόσεις:«ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ» γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τά βιβλία πού ἐκδίδουν.
1Πρβ. Θρῆνοι Ἰερ. 3 : 48.
2Ἐννοεῖ μᾶλλον τίς ψυχές πού βρίσκονται στήν οὐράνια μακαριότητα.
3Στό κείμενο: …ὁποῖοι τῶν ἀγγέλων εἰσίν οἱ χοροί καί ποία αὐτῶν ἡ συμμετοχή, ποία τῶν μακαρίων πνευμάτων ἡ λαμπρότης καί ἡ μεγαλωσύνη, καί τίς ἡ αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ κατόπτευσις. Ἡ ἀπόδοση σύμφωνα μέ τό λατινικό κείμενο: …qui sintilli angelorum chori, quae ipsa societas deatorum spirituum, quae majestas aeternae visionis Dei (PL 77, 299B).
4Ἰ. Ναυῆ 15, 18-19. Ὁ συγγραφέας ἀντλεῖ ἀπό τό λατινικό κείμενο τῆς ἁγίας Γραφῆς.