ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΘΩΜΑ (:Ιω.20,19-31)

                     Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

   ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΗΜΕΝΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΣΤΟΥΣ ΕΝΤΕΚΑ ΜΑΘΗΤΕΣ,

ΤΗΝ ΨΗΛΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΘΩΜΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΣΚΟΠΟ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ

 [Μέρος δεύτερο: υπομνηματισμός των εδαφίων Ιω. 20,24-31]

 «Θωμᾶς δὲ εἷς ἐκ τῶν δώδεκα, ὁ λεγόμενος Δίδυμος, οὐκ ἦν μετ᾿ αὐτῶν ὅτε ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς. ἔλεγον οὖν αὐτῷ οἱ ἄλλοι μαθηταί· ἑωράκαμεν τὸν Κύριον. ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· ἐὰν μὴ ἴδω ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὸν δάκτυλόν μου εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὴν χεῖρά μου εἰς τὴν πλευρὰν αὐτοῦ, οὐ μὴ πιστεύσω. Καὶ μεθ᾿ ἡμέρας ὀκτὼ πάλιν ἦσαν ἔσω οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ καὶ Θωμᾶς μετ᾿ αὐτῶν. ἔρχεται ὁ Ἰησοῦς τῶν θυρῶν κεκλεισμένων, καὶ ἔστη εἰς τὸ μέσον καὶ εἶπεν· εἰρήνη ὑμῖν. εἶτα λέγει τῷ Θωμᾷ· φέρε τὸν δάκτυλόν σου ὧδε καὶ ἴδε τὰς χεῖράς μου, καὶ φέρε τὴν χεῖρά σου καὶ βάλε εἰς τὴν πλευράν μου, καὶ μὴ γίνου ἄπιστος, ἀλλὰ πιστός. καὶ ἀπεκρίθη Θωμᾶς καὶ εἶπεν αὐτῷ· ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου. λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ὅτι ἑώρακάς με, πεπίστευκας· μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες(:Ο Θωμάς όμως, που ήταν ένας από τους δώδεκα αποστόλους και τον οποίο ονόμαζαν Δίδυμο όσοι Εβραίοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα, δεν ήταν μαζί τους όταν ήλθε ο Ιησούς. Όταν λοιπόν Τον είδαν, Του έλεγαν οι άλλοι μαθητές: ‘’Είδαμε τον Κύριο’’. Αυτός όμως τους απάντησε: ‘’Εάν δεν δω με τα μάτια μου στα χέρια του το σημάδι των καρφιών και δεν βάλω το δάχτυλό μου στο σημάδι των καρφιών και δεν βάλω το χέρι μου στην πλευρά Του, ώστε όχι μόνο με τα μάτια μου αλλά και με τα δάχτυλά μου να βεβαιωθώ, δεν θα πιστέψω’’.Πράγματι λοιπόν, ύστερα από οκτώ ημέρες ήταν πάλι μέσα στο σπίτι οι μαθητές, και μαζί με αυτούς ήταν κι ο Θωμάς. Έρχεται λοιπόν ο Ιησούς, ενώ ήταν κλειστές οι θύρες, και στάθηκε ανάμεσα στους μαθητές και είπε: ‘’Ας είναι ειρήνη σε σας’’.Έπειτα λέει στον Θωμά: ‘’Φέρε το δάχτυλό σου εδώ. Ψηλάφισε και εξέτασε τα σημάδια των πληγών μου, και δες συγχρόνως με τα μάτια σου τα χέρια μου. Φέρε το χέρι σου κάτω από τα ενδύματά μου και βάλε το στην πλευρά μου που χτυπήθηκε από τη λόγχη. Και μην αφήνεις τον εαυτό σου να κυριευτεί από την απιστία, ώστε να γίνεις μόνιμα και ανεπανόρθωτα άπιστος, αλλά για να προοδεύεις και να στηρίζεσαι στην πίστη, ώστε να γίνεις αμετακίνητος και αδιάσειστος σε αυτή’’. Ο Θωμάς τότε Του αποκρίθηκε: ‘’Πιστεύω και ομολογώ ότι είσαι ο Κύριός μου και ο Θεός μου’’.Του λέει ο Ιησούς: ‘’Πίστεψες επειδή με είδες. Μακάριοι  και πιο ευτυχισμένοι είναι εκείνοι που πιστεύουν χωρίς να με έχουν δει με τα μάτια τους, όπως με είδες εσύ. Και θα πιστέψουν έτσι όλα τα μέλη της Εκκλησίας μου στις γενιές που θα έλθουν’’. Σύμφωνα λοιπόν με όσα εξιστορήσαμε, εκτός από το θαύμα της Αναστάσεώς Του, ο Ιησούς μπροστά στα μάτια των μαθητών Του έκανε και πολλά άλλα θαύματα που αποδείκνυαν τη θεότητά Του και τα οποία δεν είναι γραμμένα στο βιβλίο αυτό. Αυτά που εκθέσαμε, γράφτηκαν για να πιστέψετε ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός που προκηρύχθηκε από τους προφήτες, ο μονογενής Υιός του Θεού˙ κι έτσι πιστεύοντας να έχετε  ως αναφαίρετο κτήμα σας τη νέα, θεία και αιώνια ζωή, την οποία μεταδίδει ο Ίδιος στις ψυχές των ανθρώπων που επικαλούνται το όνομά Του)»[Ιω.20,24-29].

     Όπως ακριβώς το να πιστεύει κανείς απλώς και ως έτυχε είναι γνώρισμα επιπολαιότητας, έτσι και το να εξετάζει κανένας και να ερευνά πέραν του μέτρου είναι γνώρισμα παχύτατης και δυσκίνητης διάνοιας. Για τον λόγο αυτό και ο Θωμάς κατηγορείται· διότι στους Αποστόλους δεν πίστεψε όταν του είπαν ότι «είδαμε τον Κύριο», όχι τόσο επειδή δεν πίστεψε στα λόγια τους, όσο διότι θεωρούσε το πράγμα αυτό ότι ήταν αδύνατο· δηλαδή, την εκ νεκρών ανάσταση· διότι δεν είπε «δε σας πιστεύω», αλλά «εάν δε βάλω το χέρι μου στο σημάδι των καρφιών, δε θα πιστέψω». Πώς, λοιπόν, ενώ όλοι ήσαν συγκεντρωμένοι, αυτός μόνος απουσίαζε; Φυσικό ήταν να μην είχε ακόμη επιστρέψει από τη διασπορά που είχε ήδη γίνει. Εσύ όμως όταν δεις τον μαθητή να μην πιστεύει, σκέψου τη φιλανθρωπία του Κυρίου, ότι και χάριν μιας ψυχής δείχνει τον εαυτό Του να έχει τραύματα, και έρχεται για να σώσει και τον ένα, αν και ήταν πνευματικά πιο ατελής από τους άλλους. Για τον λόγο αυτό ζητούσε να πιστέψει μέσω της πιο χοντροειδούς και βραδυκίνητης αισθήσεως[δηλαδή της αφής] και ούτε στα μάτια του δεν πίστευε· διότι δεν είπε «εάν δεν δω», αλλά λέγει: «εάν δεν ψηλαφήσω, μήπως τυχόν και είναι αποκύημα της φαντασίας μου αυτό που βλέπω». Και όμως οι μαθητές αναγγέλλοντας αυτά, αξιόπιστοι ήταν τότε, και ο ίδιος ο Κύριος επίσης που υποσχόταν αυτά· όμως επειδή ζήτησε κάτι περισσότερο ο Θωμάς, ούτε αυτό του το στέρησε ο Χριστός.

Και για ποιο λόγο δεν εμφανίζεται σε αυτόν αμέσως, αλλά μετά από οχτώ ημέρες; Για να κυριευθεί από πιο μεγάλη επιθυμία και να γίνει μελλοντικά πιστότερος κατηχούμενος από τους μαθητές στο διάστημα που θα μεσολαβούσε και ακούγοντας τα ίδια λόγια από αυτούς.

Και από πού γνώριζε ότι και η πλευρά του Κυρίου ανοίχτηκε με τη λόγχη; Το άκουσε από τους μαθητές. Πώς λοιπόν το ένα το πίστεψε, ενώ το άλλο δεν το πίστεψε; Διότι αυτό ήταν πολύ παράδοξο και αξιοθαύμαστο.

Να προσέξεις επίσης, σε παρακαλώ, τη φιλαλήθεια των Αποστόλων, ότι τα ελαττώματα δεν τα κρύπτουν, ούτε τα δικά τους, ούτε των άλλων, αλλά τα εκθέτουν περιγράφοντάς τα με όλη την αλήθεια.

Εμφανίζεται λοιπόν πάλι ο Ιησούς και δεν περιμένει να ζητηθεί αυτό από εκείνον, ούτε να ακούσει κάτι παρόμοιο, αλλά χωρίς να πει τίποτε, ο ίδιος τον προλαβαίνει και εκπληρώνει εκείνο που ο Θωμάς επιθυμούσε, δείχνοντάς του ότι και όταν έλεγε αυτά τα λόγια δυσπιστίας προς τους άλλους μαθητές, Εκείνος ήταν παρών· εφόσον χρησιμοποίησε τα ίδια τα λόγια και κατά τρόπο πάρα πολύ επιτιμητικό και στη συνέχεια με τρόπο διδακτικό· διότι αφού είπε «Φέρε τον δάκτυλό σου και δες τα χέρια μου και βάλε το χέρι σου στην πλευρά μου», πρόσθεσε «και μη γίνεσαι άπιστος, αλλά πιστός». Βλέπεις ότι η αμφιβολία ήταν αποτέλεσμα απιστίας; Όμως αυτό συνέβαινε πριν λάβουν το Άγιο Πνεύμα· μετά από αυτά όμως δε συνέβαινε πλέον αυτό, αλλά στο εξής ήταν κατηρτισμένοι.

Δεν επιτίμησε επίσης αυτόν ο Κύριος με αυτά μόνο τα λόγια, αλλά και με τα όσα λέγει στη συνέχεια. Διότι όταν εκείνος τα πληροφορήθηκε και ανέπνευσε και ανεφώνησε «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου», λέγει:  «Επειδή με είδες, Θωμά, πίστεψες· μακάριοι είναι εκείνοι που δε με είδαν και πίστεψαν»· διότι αυτό είναι το γνώρισμα της πίστεως, το να αποδέχεται κανείς εκείνα που δεν είναι ορατά· διότι «Ἔστι δὲ πίστις ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων ἔλεγχος οὐ βλεπομένων(:η πίστη κάνει πραγματικά εκείνα που ελπίζουμε, και βέβαια και αναμφισβήτητα εκείνα που δε βλέπουμε)»[Εβρ.11,1].

Στην περίπτωση αυτή ο Κύριος δε μακαρίζει μόνο τους μαθητές, αλλά και εκείνους που θα πιστέψουν μετά από αυτούς αργότερα. Και όμως, λέγει, οι άλλοι μαθητές είδαν και πίστεψαν· αλλά όμως δε ζήτησαν κανένα αποδεικτικό σημείο, αλλά από τα σουδάρια αμέσως δέχθηκαν την είδηση περί της αναστάσεως, και πριν δουν το σώμα, έδειξαν όλη την πίστη τους. Όταν λοιπόν κάποιος λέει τώρα: «Ήθελα να ζούσα κατά τα χρόνια εκείνα και να έβλεπα τον Χριστό να θαυματουργεί», ας σκεφθεί τον λόγο του Κυρίου ότι «μακάριοι είναι εκείνοι που δε με είδαν και όμως πίστεψαν».

Είναι δε άξιο απορίας, πώς σώμα άφθαρτο έδειχνε τα αποτυπώματα των καρφιών και ήταν δυνατό ανθρώπινο χέρι να το αγγίξει. Όμως, μην παραξενεύεσαι· αυτό το οποίο συνέβαινε, συνέβαινε κατά συγκατάβαση, ήταν έργο προσαρμογής στα ανθρώπινα μέτρα· διότι το τόσο λεπτό και ελαφρό σώμα, που εισήλθε ενώ οι θύρες ήταν κλειστές, ήταν απαλλαγμένο από κάθε υλική σύσταση· αλλά δεικνύεται αυτό για να γίνει πιστευτή η Ανάσταση και για να μάθουν ότι Αυτός ήταν Εκείνος που σταυρώθηκε, και δεν αναστήθηκε  άλλος αντί Αυτού. Για τον λόγο αυτό αναστήθηκε, έχοντας τα σημάδια του σταυρού, και για τον λόγο αυτό τρώγει.

Πράγματι οι Απόστολοι αυτό προέβαλλαν συνεχώς ως απόδειξη της αναστάσεως, λέγοντας· «τοῦτον ὁ Θεὸς ἤγειρε τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ καὶ ἔδωκεν αὐτὸν ἐμφανῆ γενέσθαι, οὐ παντὶ τῷ λαῷ, ἀλλὰ μάρτυσι τοῖς προκεχειροτονημένοις ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, ἡμῖν, οἵτινες συνεφάγομεν καὶ συνεπίομεν αὐτῷ μετὰ τὸ ἀναστῆναι αὐτὸν ἐκ νεκρῶν(:Ο Θεός όμως Τον ανέστησε την τρίτη ημέρα από το θάνατό Του. Και επέτρεψε να γίνει ορατός και να εμφανισθεί μετά την Ανάστασή Του,όχι πλέον σε όλο τον λαό. Αλλά εμφανίσθηκε σε μάρτυρες που είχαν εκλεγεί από τον Θεό πολύ πριν σταυρωθεί και αναστηθεί ο Ιησούς. Και οι μάρτυρες αυτοί είμαστε εμείς οι απόστολοι, οι οποίοι φάγαμε και ήπιαμε μαζί Του μετά την Ανάστασή Του από τους νεκρούς)»[Πραξ. 10,40-41].

Όπως ακριβώς λοιπόν βλέποντάς Τον προ του σταυρού να περιπατεί επάνω στα κύματα, δεν λέγαμε ότι το σώμα εκείνο ήταν άλλης φύσεως, αλλά της δικής μας, έτσι βλέποντας Αυτόν μετά την ανάσταση να έχει τα αποτυπώματα του σταυρού, δε θα πούμε πλέον ότι Αυτός είναι φθαρτός· διότι αυτά τα έδειχνε για χάρη του μαθητή.

   «Πολλὰ μὲν οὖν καὶ ἄλλα σημεῖα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς ἐνώπιον τῶν μαθητῶν αὐτοῦ, ἃ οὐκ ἔστι γεγραμμένα ἐν τῷ βιβλίῳ τούτῳ·ταῦτα δὲ γέγραπται ἵνα πιστεύσητε ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, καὶ ἵνα πιστεύοντες ζωὴν ἔχητε ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ(:Σύμφωνα λοιπόν με όσα εξιστορήσαμε, εκτός από το θαύμα της Αναστάσεώς Του, ο Ιησούς μπροστά στα μάτια των μαθητών Του έκανε και πολλά άλλα θαύματα που αποδείκνυαν τη θεότητά Του και τα οποία δεν είναι γραμμένα στο βιβλίο αυτό. Αυτά που εκθέσαμε, γράφτηκαν για να πιστέψετε ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός που προκηρύχθηκε από τους προφήτες, ο μονογενής Υιός του Θεού˙ κι έτσι πιστεύοντας να έχετε  ως αναφαίρετο κτήμα σας τη νέα, θεία και αιώνια ζωή, την οποία μεταδίδει ο Ίδιος στις ψυχές των ανθρώπων που επικαλούνται το όνομά Του”)»[Ιω.20,30-31].

   «Πολλὰ μὲν οὖν καὶ ἄλλα σημεῖα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς ἐνώπιον τῶν μαθητῶν αὐτοῦ, ἃ οὐκ ἔστι γεγραμμένα ἐν τῷ βιβλίῳ τούτῳ». Επειδή δηλαδή αυτός ο ευαγγελιστής ανέφερε λιγότερα από εκείνα που ανέφεραν οι άλλοι, λέγει ότι ούτε όλοι οι άλλοι τα ανέφεραν όλα, αλλά όσα ήταν ικανά να προσελκύσουν στην πίστη όσους τους άκουγαν· διότι παρακάτω λέγει:  «ἔστι δὲ καὶ ἄλλα πολλὰ ὅσα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, ἅτινα ἐὰν γράφηται καθ᾿ ἕν, οὐδὲ αὐτὸν οἶμαι τὸν κόσμον χωρῆσαι τὰ γραφόμενα βιβλία. ἀμήν(:Υπάρχουν όμως και πολλά άλλα που έκανε ο Ιησούς, τα οποία, αν γράφονταν λεπτομερειακά, ένα-ένα, νομίζω ότι ούτε ολόκληρος ο κόσμος με όλες τις βιβλιοθήκες του δεν θα χωρούσε τα βιβλία που θα έπρεπε να γραφούν. Πραγματικά)»[Ιω.21,25].

Επομένως είναι φανερό ότι δεν τα είπαν από φιλοδοξία εκείνα που έγραψαν, αλλά μόνο εξαιτίας της χρησιμότητάς τους· διότι εκείνοι που παρέλειψαν τα περισσότερα, πώς θα ήταν δυνατόν να τα έγραφαν αυτά από φιλοδοξία; Για ποιο λόγο λοιπόν δεν τα ανέφεραν όλα; Κυρίως μεν εξαιτίας του πλήθους τους, έπειτα επίσης σκέπτονταν και εκείνο, ότι δηλαδή εκείνος που δεν πίστεψε σε όσα έχουν αναφερθεί, ούτε στα περισσότερα θα προσέξει, εκείνος όμως που τα δέχθηκε αυτά, τα οποία έχουν γραφεί, δε θα έχει ανάγκη τίποτε άλλο για να πιστέψει. Εγώ νομίζω εδώ ότι εννοεί τα θαύματα που έκανε μετά την ανάσταση· για τον λόγο αυτόν λέγει ο ευαγγελιστής Ιωάννης τη φράση : «ἐνώπιον τῶν μαθητῶν αὐτοῦ(:μπροστά στους μαθητές Του)»[Ιω.20,30] · διότι όπως πριν από την Ανάσταση έπρεπε να γίνουν πολλά για να πιστέψουν ότι είναι Υιός του Θεού, έτσι και μετά την Ανάσταση, για να παραδεχθούν ότι αναστήθηκε.  Γι’ αυτό και πρόσθεσε «ἐνώπιον τῶν μαθητῶν αὐτοῦ», επειδή μόνο με αυτούς συναναστρεφόταν μετά την Ανάσταση.  Γι’ αυτό και έλεγε: «ὁ κόσμος με οὐκέτι θεωρεῖ(:Ακόμη λίγο χρόνο, και ο κόσμος που βρίσκεται μακριά από τον Θεό δεν θα με βλέπει πια, διότι δεν θα είμαι σωματικώς στη γη, όπως είμαι τώρα. Εσείς όμως θα με βλέπετε με τα μάτια της ψυχής σας και θα με αισθάνεσθε. Διότι εγώ, ενώ μετά από λίγο θα σταυρωθώ και θα πεθάνω, θα εξακολουθώ να ζω. Και σεις θα ζήσετε μια νέα, πνευματική ζωή, που θα αποκτήσετε από μένα)»[Ιω. 14,19].

Έπειτα για να μάθεις ότι χάριν των μαθητών μονάχα επιτελούνταν όσα συνέβαιναν, ο Ευαγγελιστής πρόσθεσε: «ἵνα πιστεύοντες ζωὴν ἔχητε ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ(:Αυτά που εκθέσαμε, γράφτηκαν για να πιστέψετε ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός που προκηρύχθηκε από τους προφήτες, ο μονογενής Υιός του Θεού˙ κι έτσι πιστεύοντας να έχετε ως αναφαίρετο κτήμα σας τη νέα, θεία και αιώνια ζωή, την οποία μεταδίδει ο Ίδιος στις ψυχές των ανθρώπων που επικαλούνται το όνομά Του)»[Ιω.20,31], ομιλώντας γενικά προς τη δική μας φύση και για να δείξει ότι τα ανέφερε αυτά όχι προς χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στον οποίο πιστεύουμε, αλλά προς χάρη εμάς των ίδιων· «ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ»· δηλαδή δι’ Αυτού· διότι Αυτός είναι η Ζωή.

                                    ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

                                       επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

• https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-joannem.pdf
• Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, ομιλία ΠΖ΄(επιλεγμένα αποσπάσματα που αφορούν την ερμηνεία της συγκεκριμένης ευαγγελικής περικοπής),Πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 2011, τόμος 14, σελίδες  719-725.
• Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 75, σελ.228-232 (ή: 111-113 του PDF) και σελ.236-240 (ή: 115-117 του PDF).
• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
• Π.Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm