[…] Εσύ λοιπόν πρόσεξε,σε παρακαλώ, ποια παραβολή λέει πρώτη ο Κύριος και πώς τις παραθέτει με τη σειρά ο ευαγγελιστής. Ποια λοιπόν λέγει πρώτη; Αυτήν που πριν απ’ όλες τις άλλες έπρεπε να πει, αυτήν που κάνει τον ακροατή προσεκτικότερο. Επειδή επρόκειτο να μιλήσει κάπως αλληγορικά, κεντρίζει πρώτα τη διάνοια των ακροατών του με την παραβολή. Γι’ αυτό και άλλος ευαγγελιστής λέγει ότι ο Κύριος τους επιτίμησε, γιατί δεν αντιλαμβάνονταν τη σημασία των λόγων Του και τους είπε· «δεν καταλάβατε, λοιπόν, το νόημα αυτής της παραβολής, η οποία είναι σχετικώς εύκολη, και πώς θα κατανοήσετε όλες τις άλλες παραβολές;» (Μαρκ.δ΄13) Και δε μιλά γι’ αυτό μονάχα με παραβολές, αλλά για να κάνει τον λόγο πιο παραστατικό και να τον εντυπώσει βαθύτερα στη μνήμη τους και να τους παρουσιάσει καθαρά τα πράγματα. Το ίδιο κάνουν και οι προφήτες.

Ποια είναι λοιπόν η παραβολή; Ιδού, o σπορέας βγήκε, λέει, έξω στο χωράφι για να σπείρει. Από πού βγήκε Αυτός που είναι παρών σ’ όλα τα μέρη, Αυτός που γεμίζει με την παρουσία Του τα πάντα; Και πώς βγήκε; Όχι τοπικά, αλλά κατά τη σχετική με εμάς οικονομία Του, έγινε πλησιέστερος σε μας με την ένδυση της σάρκας. Επειδή δεν είχαμε τη δυνατότητα να εισέλθουμε, διότι τα αμαρτήματα μάς απέκλειαν την είσοδο, εξέρχεται ο ίδιος προς εμάς. Και με ποιο σκοπό βγήκε; Για να καταστρέψει τη γεμάτη από αγκάθια γη και να τιμωρήσει τους γεωργούς; Καθόλου· αλλά να καλλιεργήσει και να φροντίσει τη γη και να σπείρει τον λόγο της ευσέβειας. Σπόρο εδώ εννοεί τη διδασκαλία· χωράφι, τις ψυχές των ανθρώπων· σπορέα δε τον εαυτό Του. 

Και τι γίνεται λοιπόν με τον σπόρο αυτό; Τρία μέρη χάνονται και σώζεται το ένα. «Κι όπως έσπερνε», λέγει, «μέρος του σπόρου έπεσε κοντά στο δρόμο και ήρθαν τα πουλιά και τον έφαγαν». Δεν είπε ότι Αυτός έριξε τον σπόρο, αλλά ότι έπεσε. «Μέρος του σπόρου έπεσε πάνω σε τόπους που έχουν αποκάτω στρώμα πέτρινο και όπου δεν υπήρχε πολύ χώμα· και αμέσως βλάστησε προτού να ρίξει βαθιές ρίζες, διότι δεν είχε βάθος η γη· όταν δε ανέτειλε ο ήλιος, κάηκε από τη ζέστη και επειδή δεν είχε ρίζα, ξεράθηκε. Άλλο μέρος έπεσε στ’ αγκάθια, αλλά τ’ αγκάθια βλάστησαν και έπνιξαν τελείως τα φυτά. Άλλο μέρος όμως έπεσε στη εύφορη γη και απέδωσε καρπό, άλλος σπόρος εκατό, άλλος εξήντα και άλλος τριάντα. Όποιος έχει αυτιά πνευματικά για να ακούει, ας ακούει.»

Το ένα τέταρτο από τον σπόρο σώθηκε. Και αυτό όχι σε ίση ποσότητα, αλλά και εδώ με μεγάλη διαφορά. Τα έλεγε αυτά δείχνοντας ότι προς όλους μιλούσε με αφθονία. Κι όπως αυτός που σπέρνει, δε χωρίζει σε κομμάτια το χωράφι που απλώνεται μπροστά του, αλλά απλά και χωρίς να κάνει διάκριση, ρίχνει τους σπόρους, έτσι κι Αυτός δεν ξεχωρίζει πλούσιο και φτωχό, σοφό και άσοφο, οκνηρό και ενεργητικό, γενναίο και δειλό· μιλούσε σε όλους, εκπληρώνοντας την αποστολή Του, αν και προγνώριζε τι θα συνέβαινε. Θέλει να έχει το δικαίωμα να πει· «τι έπρεπε να κάνω που δεν το έκαμα;».(Ησ.5,4) Και οι προφήτες παρομοιάζουν τον λαό με αμπέλι. «Αμπελώνας φυτεύθηκε για τον αγαπημένο»( Ησ. 5,1) γράφει. Και «αμπελώνα μεταφύτεψε από την Αίγυπτο» (Ψαλμ 79,9). Ο Κύριος όμως μιλάει για σπόρο. Τι θέλει λοιπόν να δείξει; Ότι τώρα θα είναι γρήγορη η υπακοή και ευκολότερη και θα δώσει αμέσως τον καρπό της. Κι όταν ακούσεις ότι «βγήκε αυτός που σπέρνει για να σπείρει», μην το θεωρήσετε τούτο ταυτολογία. Γιατί αυτός που σπέρνει βγαίνει πολλές φορές και για άλλη εργασία, να σκαλίσει, να κόψει τα άχρηστα χόρτα, να ξεριζώσει τα αγκάθια, ή να φροντίσει για κάτι παρόμοιο. Αυτός όμως βγήκε για να σπείρει.

Πες μου τώρα, για ποια αιτία χάθηκε το μεγαλύτερο μέρος του σπόρου; Όχι εξαιτίας αυτού που έριξε τον σπόρο, αλλά εξαιτίας της γης που δέχτηκε την σπορά, δηλαδή εξαιτίας της ψυχής που δεν τον άκουσε. Και γιατί δε λέει ότι άλλους σπόρους δέχτηκαν οι οκνηροί και τους έχασαν, άλλους οι πλούσιοι και τους απέπνιξαν, κι άλλους οι αδιάφοροι και τους πρόδωσαν; Δε θέλει να τους θίξει κατευθείαν με σφοδρότητα, για να μην τους οδηγήσει στην απόγνωση, αλλά αφήνει τον έλεγχο στην συνείδηση των ακροατών Του. Και δεν το έπαθε αυτό ο σπόρος μονάχα, αλλά και το δίχτυ. Γιατί κι αυτό πολλά άχρηστα έπιασε. Και τους λέει αυτή την παραβολή για να γυμνάσει και να διδάξει τους μαθητές να μην απογοητεύονται, ακόμα κι αν χάνονται περισσότεροι απ’ όσους δέχονται το κήρυγμά τους· καθόσον βέβαια και στον Δεσπότη αυτό συνέβη· και Αυτός που οπωδήποτε, ήξερε εκ των προτέρων ότι θα συμβούν αυτά, δεν παρέλειψε το έργο της σποράς.

Και πώς δικαιολογείται, ρωτά κάποιος, το ότι έσπειρε πάνω στ’ αγκάθια, στην πέτρα και στον δρόμο; Στην περίπτωση βέβαια του πραγματικού σπόρου και της γης, δεν υπάρχει δικαιολογία. Στην περίπτωση όμως των ψυχών των ανθρώπων και της διδασκαλίας, όχι μόνο δικαιολογείται, αλλά και γίνεται αυτό αφορμή για πολύ έπαινο. Εύλογα θα μπορούσε κανείς να κατηγορήσει τον γεωργό που σπέρνει έτσι· διότι δεν είναι δυνατόν η πέτρα να γίνει χώμα, ούτε ο δρόμος να μην είναι δρόμος και ούτε τα αγκάθια να μην είναι αγκάθια, ενώ στις λογικές όμως υπάρξεις δε συμβαίνει το ίδιο· διότι είναι δυνατό η πέτρα να μεταβληθεί και να γίνει γη εύφορη, κι ο δρόμος να μην καταπατιέται πια, μήτε να είναι στη διάθεση όλων των περαστικών, αλλά να γίνει χωράφι παραγωγικό· και τ’ αγκάθια είναι δυνατό να αφανιστούν και να αφήσουν εντελώς ελεύθερους τους σπόρους να αναπτυχθούν. Καθώς, αν δεν υπήρχε αυτή η δυνατότητα να συμβούν αυτά, δε θα έσπερνε Αυτός. Κι αν δεν πραγματοποιήθηκε σε όλους τους ανθρώπους η μεταβολή με την μετάνοια, αυτό δεν οφείλεται σε Αυτόν που έσπειρε, αλλά σε αυτούς που δε θέλησαν ν’ αλλάξουν. Ο Κύριος βέβαια έκανε ό,τι εξαρτιόταν από Αυτόν. Αν όμως εκείνοι πρόδωσαν την προσφορά Του, δεν έχει ευθύνη Αυτός που έδειξε τόση φιλανθρωπία.

Εσύ επίσης να προσέξεις, σε παρακαλώ, το εξής, ότι δεν είναι μία η οδός που οδηγεί στην απώλεια, αλλά πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους. Πράγματι, οι άνθρωποι που παρομοιάζονται με δρόμο είναι οι βάναυσοι και οι οκνηροί και οι αδιάφοροι· εκείνοι που παρομοιάζονται με την πέτρα, είναι αυτοί μόνο που είναι ασθενέστεροι στην πίστη. «Εκείνος που εσπάρη στα πετρώδη εδάφη», λέγει ο Κύριος, « αυτός είναι που ακούει τον λόγο και αμέσως με χαρά τον αποδέχεται· δεν έχει ριζώσει όμως μέσα του βαθιά τον λόγο αυτό, αλλά πρόσκαιρα· όταν όμως συμβεί θλίψη ή διωγμός για τον λόγο του ευαγγελίου, αμέσως σκανδαλίζεται ο άνθρωπος αυτός». «Από καθέναν», λέγει, « που ακούει τον λόγο της αλήθειας και δεν τον κατανοεί, έρχεται ο πονηρός κι αρπάζει εκείνο που έχει σπαρεί στην καρδιά του. Αυτός είναι ο σπόρος που εσπάρη κοντά στον δρόμο.». Διότι δεν είναι ίδιο να μαραθεί η διδασκαλία, χωρίς κανένας να την βλάπτει ούτε να την καταπολεμεί, με το όταν πολλοί πειρασμοί την απειλούν. Αυτοί πάλι που μοιάζουν με τα αγκάθια είναι πολύ πιο ασυγχώρητοι απ’ τους άλλους.

Για να μην πάθουμε λοιπόν τίποτα παρόμοιο, ας επικαλύψουμε με την προθυμία μας όσα λέγονται, καθώς και με την αδιάκοπη θύμησή τους. Κι αν τους αρπάζει τους σπόρους ο διάβολος, στο χέρι μας είναι να μην τους αρπάζει· κι αν ξεραίνονται οι σπόροι, δε γίνεται αυτό από τον καύσωνα (γιατί δεν είπε ότι ξεράθηκαν από τον καύσωνα, αλλά επειδή δεν είχαν ρίζα)· επίσης αν και αποπνίγονται τα λεγόμενα, αυτό δε συμβαίνει από τα αγκάθια, αλλά απ’ αυτούς που επιτρέπουν στα αγκάθια να μεγαλώσουν· εφόσον είναι δυνατό, αν θέλεις, να εμποδίσεις τη βλαβερή αυτή βλάστηση και να χρησιμοποιήσεις τον πλούτο σου όπως πρέπει. Γι’ αυτό δεν είπε, «ο ”αιώνας”»(: η ζωή αυτή), αλλά «η μέριμνα για τον ”αιώνα”». Ούτε είπε «ο πλούτος», αλλά «η απάτη του πλούτου».

Ας μην κατηγορούμε λοιπόν τα χρήματα αλλά την διεφθαρμένη διάθεση· διότι είναι δυνατό να έχουμε πλούτο, χωρίς να μας παρασύρει η απάτη του· και να ζούμε στον «αιώνα» αυτό(: στη ζωή αυτή) χωρίς να μας αποπνίγουν οι μέριμνες· πράγματι έχει ο πλούτος δύο μειονεκτήματα αντίθετα· το ένα ότι δημιουργεί ένταση και προκαλεί συσκότιση, η αγχωτική μέριμνα, δηλαδή · το άλλο είναι ότι μας καθιστά μαλθακότερους, δηλαδή η τρυφή. Και σωστά είπε «η απάτη του πλούτου». Διότι όλα όσα παρέχει ο πλούτος είναι μία απάτη. Είναι μόνο ονόματα, που δεν ανταποκρίνονται προς την πραγματικότητα. Πραγματικά η ηδονή και η δόξα και ο καλλωπισμός και όλα αυτά, είναι ένα είδος φαντασίας και όχι η αλήθεια των πραγμάτων.

Αφού εξέθεσε τους τρόπους της απώλειας, αναφέρει έπειτα την εύφορη γη, χωρίς να μας αφήνει να περιπέσουμε στην απόγνωση, αλλά μας δίνει την ελπίδα της μετανοίας και μας αποδεικνύει ότι είναι δυνατόν από την κατάσταση που περιέγραψε, να φθάσουμε σε αυτήν και να αλλάξουμε. Αλλά πάλι αν και η γη είναι εύφορη, ένας είναι ο σπορέας και ίδιος ο σπόρος , γιατί άλλος αποδίδει εκατό, άλλος εξήντα κι άλλος τριάντα; Και στην παρούσα περίπτωση πάλι η διαφορά οφείλεται στη φύση της γης· διότι όπου η γη είναι εύφορη, εκεί παρατηρείται και η μεγαλύτερη διαφορά στην απόδοση. Βλέπεις ότι δεν είναι αίτιος ο γεωργός, ούτε οι σπόροι, αλλά η γη που τους δέχεται; Όχι βέβαια εξαιτίας της φύσεως, αλλά εξαιτίας της διαθέσεως. Και στην περίπτωση αυτή μεγάλη αποδεικνύεται η φιλανθρωπία του Κυρίου, επειδή δεν ζητεί ένα μέτρο αρετής, αλλά δέχεται τους πρώτους, και τους δεύτερους δεν εκδιώκει, και στους τρίτους δίδει τόπο. Και αυτά τα λέγει για να μη νομίσουν όσοι Τον ακολουθούσαν ότι είναι αρκετή για τη σωτηρία η ακρόαση των λόγων Του μονάχα.

Και για ποιο λόγο, αναρωτιέται κάποιος, δεν ανέφερε και τις άλλες πονηρίες, όπως είναι για παράδειγμα, η σαρκική επιθυμία και η κενοδοξία; Μα όταν έκανε λόγο για την μέριμνα της παρούσης ζωής κα για την απάτη του πλούτου συμπεριέλαβε τα πάντα· διότι πράγματι και η κενοδοξία και τα άλλα όλα, ανήκουν στα πράγματα της παρούσης ζωής και στην απάτη του πλούτου· όπως, για παράδειγμα, είναι η ηδονή και η γαστριμαργία και ο φθόνος και η κενοδοξία και όλα τα παρόμοια.

Πρόσθεσε επίσης και τον δρόμο και την πέτρα, για να δείξει ότι δεν αρκεί να απαλλαγούμε από τα χρήματα μόνο, αλλά είναι ανάγκη να ασκούμε και την άλλη αρετή· διότι τι σημασία έχει, εάν είσαι ελεύθερος από τα χρήματα, αλλά είσαι άνανδρος και μαλθακός; Και ποιο το όφελος, αν δεν είσαι μεν άνανδρος, αλλά είσαι ράθυμος και αδιάφορος για την ακρόαση λόγων σωτηρίας; Διότι δεν είναι αρκετό ένα μόνο μέρος της αρετής για τη σωτηρία, αλλά χρειάζεται κατά πρώτον προσεκτική ακρόαση και συνεχής επαναφορά στη μνήμη μας όλων των λεγομένων, έπειτα ανδρεία, κατόπιν περιφρόνηση των χρημάτων και απαλλαγή από κάθε βιοτική φροντίδα. Γι’ αυτό λοιπόν προτάσσει την ακρόαση του λόγου του Θεού από όλα τα άλλα, επειδή αυτή χρειάζεται κατά πρώτον·( «διότι πώς θα πιστέψουν, αν δεν ακούσουν;» (Ρωμ.10,14)· κατά παρόμοιο τρόπο και εμείς, εάν δεν προσέχουμε σε όσα λέγονται, δε θα μπορέσουμε να μάθουμε τι πρέπει να πράττουμε)· έπειτα τοποθετεί την ανδρεία και την περιφρόνηση κάθε αγωνιώδους φροντίδας για την παρούσα ζωή.

[…] Και μην παραξενεύεσαι επειδή αποκάλεσε την τρυφή «αγκάθια». Διότι εσύ δεν το αντιλαμβάνεσαι αυτό, επειδή σε μεθά το πάθος· όσοι όμως είναι υγιείς, γνωρίζουν καλά ότι πληγώνει περισσότερο από αγκάθι και ότι η τρυφή περισσότερο παρά η μέριμνα φθείρει την ψυχή .

Και βαρύτερες παρέχει τις οδύνες και για το σώμα και για την ψυχή. Πραγματικά δεν βλάπτεται κανείς τόσο από την φροντίδα, όσο από την αφθονία. Διότι όταν τον άνθρωπο αυτού του είδους τον βασανίζουν αγρυπνίες, σπασμοί στους κροτάφους, πονοκέφαλοι και ψυχική οδύνη, αναλογίσου από πόσα αγκάθια είναι αυτά χειρότερα. Και όπως ακριβώς τα αγκάθια, από όπου κι αν τα πιάσεις, πληγώνουν τα χέρια που τα κρατούν, καθ΄ όμοιο τρόπο και η τρυφή, τα πόδια, τα χέρια, το κεφάλι, τα μάτια και όλα εν γένει τα μέλη του σώματος τα φθείρει στην κυριολεξία. Επίσης, είναι ξηρή και άκαρπη, όπως το αγκάθι, και τραυματίζει περισσότερο από αυτό και μάλιστα στα καίρια σημεία. Πραγματικά, προκαλεί πρόωρο γήρας, εξασθενεί τις αισθήσεις, συσκοτίζει τη σκέψη, αχρηστεύει τον οξύ νου, κάνει το σώμα πλαδαρό, κάνει ευρύτερη την αποθήκη της κόπρου, συγκεντρώνει άφθονα κακά και μεγαλώνει το φορτίο και κάνει υπέρογκο το βάρος· γι΄αυτό πολλές και συνεχείς είναι οι πτώσεις και πυκνά τα ναυάγια.

Για ποιον λόγο, πες μου,φορτώνεις το σώμα σου με λίπος; Μήπως σε έχουμε για να σε θυσιάσουμε; Μήπως θα σε προσφέρουμε σε κάποιο τραπέζι; Τις όρνιθες καλά κάνεις και τις τρέφεις για να παχύνουν· ή μάλλον ούτε και αυτές καλά κάνεις να τις ταΐζεις πολύ, διότι όταν παραπαχύνουν, είναι ακατάλληλες για μια υγιεινή διατροφή. Τόσο μεγάλο κακό είναι η τρυφή, ώστε και στα ίδια τα άλογα τα ζώα φανερώνει την καταστρεπτική της δύναμη. […] Μήπως όμως και ο φάρυγγας σού δόθηκε για να τον γεμίζεις μέχρι πάνω στο στόμα με σάπιο κρασί και με όλη την άλλη διαφθορά που το συνοδεύει; Όχι βέβαια, δεν σου δόθηκε για τον σκοπό αυτό, αλλά κατά πρώτον για να υμνείς τον Θεό και να αναπέμπεις τις ιερές προσευχές και να αναγιγνώσκεις τους θείους νόμους και να συμβουλεύεις τα συμφέροντα στους συνανθρώπους σου. Εσύ όμως σαν να έλαβες από τον Θεό τον φάρυγγα για να πίνεις κρασί, δεν τον αφήνεις ούτε ελάχιστο χρόνο να επιτελέσει την αληθινή αυτή αποστολή και λειτουργία του που αναφέρθηκε προηγουμένως, αλλά σε ολόκληρη τη ζωή σου τον υποτάσσεις στην πονηρή αυτή δουλεία. Και όπως εάν κάποιος, που πήρε μία κιθάρα που είχε χρυσές χορδές και ήταν καλά κουρδισμένη, αντί να παίξει με αυτήν, την παναρμόνια μελωδία, να την κατέχωνε μέσα σε μια μεγάλη σωρό από κοπριά και λάσπη, έτσι και αυτοί κάνουν το ίδιο.

Κοπριά βέβαια δεν ονόμασα την τροφή, αλλά την τρυφή(:την καλοπέραση και τη ζωή μέσα σε κάθε πολυτέλεια και αφθονία) και την υπερβολική εκείνη ασέλγεια. Διότι ό,τι υπερβαίνει αυτό που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε δεν είναι τροφή, αλλά φθορά μόνο. Διότι μόνο η κοιλιά έγινε μόνο για να δέχεται τις τροφές, ενώ το στόμα και ο φάρυγγας και η γλώσσα έγιναν γι΄ άλλα πολύ πιο αναγκαία από αυτά· ή μάλλον ούτε η κοιλιά δεν πλάσθηκε απλώς για να δέχεται τις τροφές, αλλά για να δέχεται μια κανονική και σύμμετρη ποσότητα τροφών. Και αυτό το φανερώνει η ίδια, που διαμαρτύρεται έντονα, όταν την βλάψουμε με την πλεονεξία αυτή· και όχι μόνο διαμαρτύρεται, αλλά και αμυνόμενη απαιτεί από μας την έσχατη τιμωρία για την αδικία που της γίνεται. Και κατά πρώτον τιμωρεί τα πόδια που μας σηκώνουν και μας οδηγούν στα πονηρά εκείνα συμπόσια. Έπειτα, παραλύει τα χέρια, που την υπηρετούσαν, επειδή της έδιναν τόσο πολλά και τέτοιας λογής εδέσματα· πολλοί δε άνθρωποι και αυτό το στόμα τους κατέστρεψαν και τα μάτια και το κεφάλι. Και όπως ακριβώς ένας υπηρέτης, στον οποίο ανατέθηκε κάποιο έργο που υπερβαίνει τις δυνάμεις του, χάνει πολλές φορές τον νου του και υβρίζει εκείνον που του έδωσε την διαταγή, καθ΄όμοιο τρόπο και η κοιλιά μαζί με την φθορά που προκαλεί στα μέλη αυτά του σώματος, όταν πιεσθεί και παραφορτωθεί με τροφές, πολλές φορές βλάπτει και διαφθείρει και τον ίδιο τον εγκέφαλο.

Και αυτό το οικονόμησε ορθά ο Θεός, ώστε από την υπερβολή και την απουσία κάθε μέτρου να προκαλείται τόσο μεγάλη βλάβη, με τον σκοπό, όταν εσύ δεν φιλοσοφείς με την θέλησή σου, να διδαχθείς, έστω και χωρίς την θέλησή σου, να ζεις με μέτρο, φοβούμενος μια τόσο μεγάλη φθορά για τον οργανισμό σου.

Αφού, λοιπόν, γνωρίζουμε αυτά καλά, ας αποφεύγουμε την τρυφή και ας φροντίζουμε για την μετρημένη ζωή, για να απολαύσουμε και του σώματος την υγεία και την ψυχή μας να απαλλάξουμε από κάθε ασθένεια και να αποκτήσουμε τα μελλοντικά αγαθά, με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον Οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

ΠΗΓΕΣ:

• Ιερού Χρυσοστόμου έργα, Πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», ομιλία ΜΔ΄, τόμος 11, σελ. 177- 195 , Θεσσαλονίκη 1990,εκδ. οίκος Ελ. Μερετάκη «Το Βυζάντιον»

• Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 66, σελίδες 113 -122

(https://drive.google.com/file/d/0ByZQkrKg4yKLNGl0aDRXWHNiUDg/view)