Ηρακλής Ρεράκης, Καθηγητής ΑΠΘ,
Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενώσεως Θεολόγων
Οι φιλάργυροι και το πνευματικό τους μέλλον
Τον τελευταίο καιρό, αποκαλύπτονται πολλά σκάνδαλα στην ελληνική κοινωνία, τα πλείστα των οποίων σχετίζονται, άμεσα ή έμμεσα, με το πάθος της φιλαργυρίας ή φιλοπλουτίας. Ωστόσο, εδώ και αιώνες, στην πνευματική παράδοση του Ελληνισμού, είναι αποδεκτά τα πρότυπα της ορθόδοξης χριστιανικής πίστεως, σύμφωνα με τα οποία ο άνθρωπος αποτελεί το μοναδικό υλικοπνευματικό ον της Δημιουργίας του Θεού, που τιμήθηκε από Εκείνον με τα πνευματικά χαρίσματα του «κατ’ εικόνα», με τα οποία πορεύεται προς τον «καθ’ ομοίωσιν Θεού» προορισμό του.
Συνεπώς, είναι δεδομένο ότι ο άνθρωπος, εκ φύσεως, αποτελεί υλικοπνευματική ύπαρξη και ότι είναι θέλημα του Θεού – Δημιουργού του να διατηρεί στη ζωή του, την υπαρξιακή του ισορροπία, μεταξύ της υλικής και της πνευματικής του φύσεως. Σκοπός της ελεύσεως του Θεανθρώπου στον κόσμο αλλά και της Εκκλησίας, που ίδρυσε ο ίδιος, είναι να βοηθείται ο άνθρωπος, πνευματικά, προκειμένου να χρησιμοποιεί ορθά την ελευθερία του και να φτάνει, με τη σύμπραξη πάντοτε της θείας χάριτος, στην εκπλήρωση του προορισμού του, που είναι η εν Χριστώ ολοκλήρωση και τελείωσή του. Ωστόσο, αυτόν τον αγώνα, έρχεται και αντιμάχεται ο αντίχριστος και πονηρός πολέμιος της σωτηρίας του, ο διάβολος, βάζοντας στους λογισμούς του πάθη και προκλήσεις, όπως είναι η φιλοπλουτία, η φιληδονία και η φιλοδοξία.
Στο παρόν άρθρο μας, εξ αιτίας και όσων σχετικών εσχάτως αποκαλύπτονται, θα προσεγγίσουμε το πάθος της φιλοπλουτίας και την αποδομητική του επίδραση στην πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου. Φιλόπλουτος ή φιλοχρήματος είναι αυτός, που υποδουλώνεται, υλικά και πνευματικά, στα χρήματα. Ο Ιερός Χρυσόστομος αναφέρει ότι «κανείς δεν είναι περισσότερο ανόητος, από τον δούλο των χρημάτων. Νομίζει ότι τα εξουσιάζει, ενώ εκείνα τον εξουσιάζουν.Νομίζει ότι είναι κύριος των χρημάτων του, ενώ στην πραγματικότητα είναι δούλος τους. Ο Χριστός δεν κατηγορεί τα χρήματα, αλλά αυτούς που είναι δούλοι σ’ αυτά. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο εμπόδιο, στο δρόμο προς τον Ουρανό, όσο ο πλούτος. Ας περιφρονήσουμε τον πλούτο, για να μην περιφρονήσουμε την ψυχή μας». Τον φιλάργυρο τον ονομάζει ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, άφρονα, θεωρώντας ότι καταναλώνει τη σύντομη ζωή του μέσα σε μια άγονη, μάταιη και άφρονη δραστηριότητα, όπως είναι το πάθος της αποθήκευσης υλικών αγαθών (Λουκ. 12, 16-21). Το πάθος αυτό γεννάται στην ψυχή, επειδή ο άνθρωπος δεν αγαπά τον πλησίον του, όπως τον εαυτό του, γεγονός που τον καθιστά ατομοκεντρικό ή εγωκεντρικό, καθώς πορεύεται μακράν της αλήθειας της ζωής και της οδού του Ευαγγελίου (Μάρκ. 12, 28-32). Αδυνατεί να διαχειριστεί, χριστιανικά, την αφθονία των υλικών αγαθών, καθώς το πάθος δεν του επιτρέπει να συνειδητοποιήσει ότι όσα έχει και κατέχει, του προσφέρονται, ως δοκιμασία, για να κερδίσει, μέσω της δι’ αυτών άσκησης της φιλανθρωπίας, την αιωνιότητα. Αντί να μοιράζεται με τους αδελφούς του τα υλικά αγαθά, που του προσφέρει ο Θεός, αυξάνοντας έτσι τα πνευματικά, αποφασίζει να ζει, εντός των υλικών απολαύσεων, μόνος του, καθώς αποδέχεται τις προτροπές του διαβόλου, που τον απομακρύνουν από το πνεύμα της αγάπης του Θεού και τον εγκλωβίζουν στο πάθος της φιλαυτίας και της φιλοπλουτίας. Έτσι, αγνοεί και περιφρονεί την αιώνια ζωή του Θεού, χάριν του ολέθριου έρωτά του προς τα υλικά και τα γήινα. Μετασχηματίζει και αμαυρώνει την αθάνατη και πνευματική φύση της ψυχής του, προσφέροντάς της υλικές και φθαρτικές απολαύσεις, που δεν είναι γι αυτήν, καθώς αυτή χορταίνει, μόνον, με πνευματικές αρετές, όπως είναι η αγάπη, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η ελεημοσύνη κ.ά.
Ο Ευαγγελικός λόγος προτρέπει τους ανθρώπους και ιδιαίτερα τους πιστούς να πουλήσουν τα υπάρχοντά τους και να προσφέρουν τα χρήματα στους φτωχούς: «Αποκτήστε πορτοφόλια, που δεν παλιώνουν, πλούτη μόνιμα στον κόσμο του Θεού» (Λουκ, 12, 33). «Μην προσπαθείτε να πλουτίζετε με επίγειους θησαυρούς, που αφανίζονται από τη σκουριά ή κλέπτονται από τους κλέφτες, αλλά πλουτίζετε με ουράνιους θησαυρούς» (Ματθ 6, 19 – 20).
Ο Απ. Παύλος παραγγέλλει: «Εκείνοι που κατέχονται από την επιθυμία των χρημάτων, πέφτουν στον πειρασμό και στην παγίδα που τους στήνει ο σατανάς και σε επιθυμίες πολλές και βλαβερές, που τους βυθίζουν στην καταστροφή και στην απώλεια» (Τιμ. 6, 9-10). Ο Απόστολος, επίσης, παραγγέλλει στους πλουσίους να μην στηρίζουν τις ελπίδες τους στον πλούτο, που είναι αβέβαιος, να πράττουν καλά έργα και να πλουτίζουν σ’ αυτά και όχι σε χρήμα, να είναι πρόθυμοι να δίνουν και σε άλλους, από τα αγαθά τους και, έτσι, θα στεριώνουν το μέλλον τους, ελπίζοντας με βεβαιότητα στην απόκτηση της αιώνιας ζωής» (Τιμ. Α’ 6, 17-19). Αυτός που θησαυρίζει υλικά αγαθά για τον εαυτό του και δεν πλουτίζει στον Θεό, με αρετές αγάπης και ελέους προς τους συνανθρώπους του, προσφέρει την ψυχή του στους δαίμονες, που παραμονεύουν να την αρπάξουν και να την κατασπαράξουν. Η φιλαργυρία συνδέεται με την πλεονεξία, που είναι ειδωλολατρία, όπως διδάσκει ο Απ. Παύλος (Κολ. 3, 5).
Ουσιαστικά, η φιλοχρηματία, αποτελεί ένα θανατηφόρο και διαβολικό πάθος, που αδειάζει την ψυχή από το πνεύμα της αγάπης του Θεού και από όλες τις αρετές. Όταν ασκούνται στη ζωή του ανθρώπου οι αρετές, τον οδηγούν στην εν Χριστώ τελείωσή του. Εάν όμως δεν ασκούνται, τότε οδηγείται στην παγίδα του διαβόλου, στην απιστία, στη μισανθρωπία και στην αδιαφορία, πάθη που αμαυρώνουν τα χαρίσματα του «κατ΄ εικόνα Θεού» στον άνθρωπο και μηδενίζουν την εκ Θεού δοθείσα δυνατότητα της εν Χριστώ αθανασίας του. Ο Απ. Παύλος θεωρεί τη φιλαργυρία, ως ρίζα όλων των κακών, καθώς «όσοι επιθυμούν τα χρήματα πλανώνται και απομακρύνονται από την πίστη, πληγώνοντας τον εαυτό τους με πολλά βάσανα» (Τιμ. Α΄ 6, 9- 10).
Ο θησαυρισμός χρημάτων, συνεπώς, γεννά και καλλιεργεί την αφροσύνη και αποτελεί μια παραφυσική λειτουργία της ανθρώπινης εσωτερικότητας, που αμαυρώνει τη θεϊκή της εικόνα. Για τη χριστιανική πίστη, δεν υπάρχει μεγαλύτερο κακό από την απώλεια της αιωνιότητας. Στο πλαίσιο αυτό, ο Χριστός είπε ότι «δυσκόλως οι τα χρήματα έχοντες, εις την Βασιλείαν του Θεού εισελεύσονται» (Μάρκ. 10, 23). Αυτός που αποθηκεύει χρήματα, περισσότερο βασανίζεται, παρά αναπαύεται.
Η Παλαιά Διαθήκη διδάσκει ότι «αυτός που αγαπά με πάθος τα χρήματα δεν χορταίνει ποτέ από χρήματα» (Εκκλ. 5, 9). Ο Μ. Βασίλειος συμβουλεύει επ’ αυτού: «Όσο αυξάνεις άνθρωπε τον πλούτο σου, τόσο ματώνεται η αγάπη σου. Όσο υπερέχεις κατά τον πλούτο, τόσο υστερείς κατά την αγάπη. Αν έχεις πολλά πλούτη, τότε δεν έχεις αρκετή αγάπη. Ο πλούτος φέρνει όλη την καταστροφή στη ψυχή, όταν δεν διανέμεται στις φτωχές ψυχές».
Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, επίσης, σημειώνει ότι «αυτός που θησαυρίζει χρήματα, δεν μπορεί να ανεβεί στον Ουρανό», ενώ ο Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης συμπληρώνει πως «το αν θα πάμε στον Παράδεισο ή στην κόλαση, δεν εξαρτάται από το αν έχουμε λίγα ή πολλά χρήματα, αλλά από τον τρόπο που θα χρησιμοποιήσουμε αυτά που έχουμε». Στην παραβολή της Μέλλουσας κρίσεως ο Χριστός αναφέρει τον τρόπο που θα γίνει η Τελική Κρίση των ανθρώπων: «Οι πλούσιοι πτωχεύουν και πεινούν, οι δε εκζητούντες τον Κύριον απολαμβάνουν τα αιώνια αγαθά. Οι ελεήμονες, ελεηθήσονται. Μας λέει, ότι θα πει στους ελεήμονες: «Ελάτε οι ευλογημένοι του Πατρός μου, κληρονομήστε τη Βασιλεία… Πείνασα και μου δώσατε να φάω, δίψασα και μου δώσατε να πιω, γυμνός ήμουν και με ντύσατε». Αντίθετα, τους μη ελεήμονες θα τους στείλει, μαζί με τον εμπνευστή τους διάβολο, στην αιώνια κόλαση, λέγοντάς τους: Πηγαίνετε στην αιώνια φωτιά, διότι πείνασα και δεν μου δώσατε να φάω, δίψασα και δεν με ποτίσατε, γυμνός ήμουνα και δεν μου δώσατε ένα ρούχο να ντυθώ» (Ματθ.25, 42-43). Αυτό είναι, τελικά, το πνευματικό μέλλον των φιλάργυρων.
https://aktines.blogspot.com/2022/12/blog-post_29.html