«Τά πρόβατα τά ἐμά τῆς φωνῆς μου ἀκούει»[1]. Ὁ Κύριος μᾶς μιλεῖ μέσα ἀπό τό ἱερό Εὐαγγέλιο, ἀπό τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη, καί ὅσοι εἶναι πράγματι «πρόβατα» τοῦ Κυρίου, αὐτοί καί μελετοῦν, μελετοῦν τόν λόγο Του ἡμέρας καί νυκτός.
Ὅταν ἤμουν στό Ἅγιον Ὄρος, λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ὅλο μέ τήν μελέτη καταγινόμουν. Ἡ πνευματική μελέτη εἶναι ἀναγκαία γιά τήν πνευματική ζωή. «Ὅταν κάθεσαι νά διαβάσεις λόγο Θεοῦ», λέει ὁ Ἅγιος Χρυσόστομος, «νά ἐπικαλεῖσαι στήν ἀρχή τόν Θεό νά ἀνοίξει τά μάτια τῆς ψυχῆς σου, ὥστε νά μήν περιοριστεῖς στό νά διαβάζεις μόνο αὐτά πού γράφτηκαν, ἀλλά καί νά τά ἐκτελεῖς. Κι ἔτσι νά μήν γίνει καταδίκη μας ἡ μελέτη τοῦ βίου καί τοῦ λόγου τῶν Ἁγίων»[2].
«Ἤμουν ἑπτά-ὀκτώ χρονῶν», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «καί δέν ἤξερα ἀπό πνευματικά πράγματα. Διάβαζα τήν Ἀποκάλυψη τοῦ Χριστοῦ καί τήν Ἀποκάλυψη τῆς Παναγίας. Τά εἶχα μάθει ἀπ’ ἔξω. Ἀλλά ποιός ξέρει πῶς τά ἔλεγα, κουτσά στραβά, ἀφοῦ δέν ἤξερα ἀκόμη τή λέξη «οἰκία», τί θά πεῖ. Δέν τό ἤξερα ὅτι θά πεῖ «σπίτι». Τά ἔμαθα ἔτσι, χωρίς νά ξέρω τί νόημα ἔχουν, ἀλλά, ἐπειδή ἦταν ἅγια βιβλία, τά διάβαζα καί, ὅταν τά ξανάβρισκα, τά καταλάβαινα, ἀφοῦ τά σύγκρινα μέ τά πρῶτα». Βλέπουμε πῶς ἀπό τόσο μικρή ἡλικία ὁ Ἅγιος, εἶχε ἔφεση, εἶχε προθυμία, εἶχε ἀγάπη γιά τόν λόγο τοῦ Θεοῦ.
«Ὅταν πῆγα στήν ἔρημο», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «ἔδωσα μεγάλη σημασία στήν ὑπακοή, γιατί, διαβάζοντας βίους ἁγίων πού εἶχαν ἐπιδοθεῖ στήν ὑπακοή, ἐπιθύμησα κι ἐγώ νά τούς μιμηθῶ. Αὐτό πολύ μέ εὐχαριστοῦσε. Μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ διάβαζα μόνο τά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας καί τήν Ἁγία Γραφή. Δέν τά καταλάβαινα, κι ὅμως τά διάβαζα κι ἄς μήν τά καταλάβαινα. Οὔτε λεξικό ὑπῆρχε, οὔτε τίποτα. Οὔτε καί ποτέ εἶχα ρωτήσει, ἄν εἶχαν κανένα λεξικό. Ἀλλ’ ἔπειτα, ἀπ’ τό πολύ διάβασμα, ἄρχισα νά αἰσθάνομαι καί νά ἐξηγῶ αὐτό ποῦ διάβαζα.Μέ τήν ὑπακοή ἀνοίχθηκε ὁ νοῦς μου». Πῶς ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, ἀνοίγει καί φωτίζει τόν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου! «Ἔτσι», λέει ὁ Ἅγιος, «πολλά ἄρχισα νά τά καταλαβαίνω καί ἀπό ἐκεῖνα ἐξηγοῦσα καί ἄλλα πού δέν τά ἤξερα. Ἐξηγοῦσα τίς λέξεις ἀπό ἄλλα χωρία. Αὐτό ἦταν τό λεξικό μου. Ἡ Ἁγία Γραφή διά τῆς Ἁγίας Γραφῆς»[3]. Καί πράγματι αὐτή εἶναι καί ἡ καλύτερη πνευματική μελέτη.
«Ἔκανα καί τό ἄλλο», λέει ὁ Ἅγιος. «Γιά νά ἔχω καθαρό τόν λογισμό, διάβαζα -ὅσο μοῦ ἐπέτρεπαν οἱ δουλειές- ἀπό τό Εὐαγγέλιο, τό Ψαλτήρι κ.ἄ. Τά διάβαζα γιά νά τά μάθω ἀπ’ ἔξω. Καί ὄντως, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀποστήθισα τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιο, τό κατά Ἰωάννην, τήν Ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Ἰακώβου -ὄχι ὁλόκληρη- κ.ἄ.
Ὅλο μ’ αὐτά καταγινόμουν, ὅταν ἤμουν στό Ἅγιον Ὄρος. Ὅταν ἔφευγαν οἱ Γέροντές μου κι ἐμένα μ’ ἄφηναν μόνο στό κελλί, πήγαινα στόν Ἅγιο Γεώργιο, τό ἐκκλησάκι μας, καί διάβαζα καί ἔψαλλα τροπάρια κατανυκτικά καί κανόνες ἀπό τήν Παρακλητική, τά Μηναῖα καί ἀπό ἀλλοῦ, ὅπως καί ἀπό τό Ὡρολόγιον, τόν Κανόνα τοῦ Ἰησοῦ κ.ἄ. Μοῦ ἄρεσε πολύ νά διαβάζω Παλαιά Διαθήκη, Καινή Διαθήκη, Ψαλτήρι, κανόνες. Δέν χόρταινα νά τά διαβάζω καί νά τά ξαναδιαβάζω, μέ λαχτάρα, μέ δίψα. Μά θά μοῦ πεῖς: «Τά ἄκουσες ξανά καί ξανά, συνέχεια τό ἴδιο;». Ναί, ὅλο τό ἴδιο! Διάβασέ μου ἕναν κανόνα. Νά μοῦ τόν ξαναδιαβάσεις, νά μοῦ τόν ξαναδιαβάσεις.. ἐγώ τ’ ἀκούω μέ δίψα»[4]. Βλέπουμε ὁ Ἅγιος πόσο μεγάλη προθυμία εἶχε γιά νά μελετᾶ τά ἅγια βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὅπως λέει, τά ἀποστήθιζε, ἔτσι ὥστε μέσα στόν νοῦ του νά κυκλοφοροῦν ἅγιες καί θεῖες ἔννοιες, ὄχι ἄλλοι λογισμοί.
«Ὅσο νά τό διαβάζεις», ἔλεγε, «δέν ἔχεις χορτασμό. Αὐτό, ἔχει μεγάλη ἀξία, σέ μεταφέρει στήν πνευματικότητα, σέ ἁγιάζει ἀναίμακτα». Μέ τήν πνευματική μελέτη καί μέ τήν λατρεία, μέ τήν μελέτη τῶν κανόνων καί τῶν τροπαρίων, ὁ ἄνθρωπος ἁγιάζεται χωρίς πολύ κόπο, ἀναίμακτα, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος. Ἀλλά, βεβαίως χρειάζεται καί νά ἐμβαθύνει κανείς στά θεῖα νοήματα. Ὅπως λέει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος, δέν ἀρκεῖ μόνο ἡ ἀνάγνωση, ἄν δέν προστίθεται καί ἡ γνώση.
«Ὅπως ἀκριβῶς, ἐάν κανείς τρέφεται μέν ἀλλά δέν χωνεύει, δέν θά ζήσει∙ ἔτσι κι ἄν κανείς διαβάζει μέν ἀλλά δέν μαθαίνει ὅσα διαβάζει, δέν βιώνει δηλαδή στήν πράξη, δέν ἐφαρμόζει αὐτά πού διαβάζει, δέν θά βρεῖ τήν ἀλήθεια»[5]. Χωρίς τήν μελέτη τῶν γραφῶν εἶναι ἀδύνατο νά σωθεῖ ὁ ἄνθρωπος.
«Ὅπως ἀκριβῶς κάθε μέρα στό σῶμα», λέει πάλι ὁ Ἱερός Χρυσόστομος, «προσφέρεις τήν ἀνάλογη τροφή καί δαπανᾶς τά σχετικά χρήματα, ἔτσι καί γιά τήν ψυχή δέν πρέπει νά τήν ἀφήνεις νά φθείρεται ἀπό τήν πεῖνα». Θά πρέπει καί ἡ ψυχή νά τρέφεται, νά τῆς παρέχεις κατάλληλη τροφή καί αὐτή εἶναι ἡ μελέτη τῶν γραφῶν καί ἡ παροχή πνευματικῆς νουθεσίας.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Ἰωάν. 10, 9.
[3] Βίος καί Λόγοι, Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Β΄ ἔκδοση, Ἱ.Μ. Χρυσοπηγῆς, (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου).
[4] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.