Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀγωνίζεται, λαμβάνει πληροφορία ἐσωτερικὴ ὅτι συγχωρήθηκε. Καὶ ἡ ἀληθινὴ συγχώρηση, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ποὺ λαμβάνει ὁ ἄνθρωπος γιὰ τὰ ἁμαρτήματά του ἀπὸ τὸν Θεό, διαπιστώνεται ἀπὸ τέσσερα σημεῖα: πρῶτο σημεῖο εἶναι νὰ μισήσει ὁ ἄνθρωπος τὴν ἁμαρτία μὲ ὅλη του τὴν καρδιά, ὅταν τὴν θυμᾶται, φοβούμενος μήπως πέσει πάλι σ’ αὐτήν. Ἐνῷ δὲν ἁμαρτάνει, μπορεῖ νὰ τοῦ ‘ρθει σὰν ἁπλὴ μνήμη ἡ ἁμαρτία. Θὰ πρέπει νὰ τὴν μισήσει ὁ ἄνθρωπος, καὶ τὴν μνήμη ἀκόμα τῆς ἁμαρτίας.
Δεύτερο σημάδι ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει συγχωρεθεῖ γιὰ τὶς ἁμαρτίες του, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ὅτι τὶς ἔχει μισήσει, εἶναι ἀνώτερο ἀπὸ τὸ πρῶτο· τὸ νὰ θυμᾶται ὁ ἄνθρωπος τὶς ἁμαρτίες του χωρὶς πάθος. Δηλαδή, χωρὶς εὐχαρίστηση ἤ λύπη ἤ μίσος.
Τρίτο σημεῖο, ἀνώτερο ἀπὸ τὸ προηγούμενο, εἶναι ὅταν κάποιος θυμᾶται τὶς ἁμαρτίες του καὶ χαίρεται. Δοξάζει τὸν Θεὸ γιὰ τὸ πλῆθος τῶν ἀρετῶν ποὺ ἀπέκτησε ἐξ αἰτίας τῶν ἁμαρτιῶν του, μὲ τὴ Θεία Χάρη καὶ τὴ μετάνοια.
Καί τέταρτο σημεῖο, τὸ πιὸ σπουδαῖο ἀπὸ ὅλα, εἶναι τὸ νὰ βγάλει ὁ ἄνθρωπος γενικὰ ἀπὸ τὴν καρδιά του τὰ ἐμπαθῆ νοήματα τῆς καρδιᾶς του, καὶ νὰ τὰ λησμονήσει τόσο τέλεια ὥστε οὔτε νὰ τὸν προσβάλλουν. Νὰ μὴν ἔχει πλέον καθόλου προσβολὲς ἐμπαθεῖς, ἁμαρτωλὲς, ποὺ νὰ τὸν παρακινοῦν στὴν ἁμαρτία. Αὐτὸ εἶναι τὸ ψηλότερο σημεῖο, τὸ ὅτι κάποιος πῆρε συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν του.
Τό πρῶτο, εἴπαμε, νὰ μισήσει τὴν ἁμαρτία, τὸ δεύτερο νὰ τὴ θυμᾶται ἀπαθῶς· οὔτε νὰ εὐχαριστιέται οὔτε νὰ λυπᾶται γιὰ τὶς προηγούμενες ἁμαρτίες του. Τρίτο, νὰ χαίρεται καὶ νὰ δοξάζει τὸν Θεὸ ποὺ ἔγιναν αἰτία οἱ ἁμαρτίες νὰ μετανοήσει καὶ νὰ πάρει τὴ Θεία Χάρη. Καὶ τέταρτο, νὰ βγάλει τελείως ὅλα τὰ ἐμπαθῆ νοήματα ἀπ’ τὴν καρδιά του. Νὰ τὰ λησμονήσει ὅλα καὶ νὰ μὴν ἔχει καθόλου προσβολές.
Αὐτά εἶναι τὰ σημάδια ὅτι ὁ ἄνθρωπος συγχωρήθηκε. Εἶδε τὶς ἁμαρτίες του.