Μέχρι τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ ’70 ἡ κατάθλιψη ἤτανε νόσημα σπανιότατο στὴν πατρίδα μας. Ἀπὸ ‘κει καὶ πέρα, ὅμως, τὰ πράγματα ἄλλαξαν: Ἡ ἀνασφάλεια, ἡ ἀπογοήτευση, ἡ θλίψη καὶ ἡ ἀπόγνωση ἄρχισαν νὰ μᾶς ἐπισκέπτονται ὅλο καὶ πιὸ συχνά. Οἱ ψυχίατροι πύκνωσαν καὶ οἱ συνταγὲς μὲ ἀντικαταθλιπτικὰ πῆραν τὴν ἀνιούσα. Τί ἔφταιξε ἄραγε, ποῦ προσβληθήκαμε τόσο ἄσχημα ἀπὸ αὐτὴν τὴν καταραμένη ἀρρώστια;

Ὁ τραγικός μας ποιητὴς Εὐριπίδης γράφει: ”Πάνω στὴν ἐλπίδα πρέπει οἱ σώφρονες νὰ στηρίζουν τὴν ζωή τους”. Μὲ ἄλλα λόγια, ὅταν χάνεται ἡ ἀρετὴ καὶ τὸ μέτρο, θρονιάζεται στὶς ψυχές μας ἡ θλίψη καὶ ἡ ἀπελπισία.

Τὸ ἴδιο λένε καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας: ”Ὅποιος νικιέται ἀπὸ τὰ πάθη, δὲν θὰ ἀποφύγει τὰ δεσμὰ τῆς θλίψης. Ὅποιος ἐνίκησε τὰ πάθη του, αὐτὸς ἐνίκησε καὶ τὴν θλίψη”.(2)

Ἡ μάστιγα τῆς κατάθλιψης δὲν εἶναι, ὅπως νομίζουνε πολλοί, συνόκαιρη τῆς λεγόμενης κρίσης. Ἄρχισε νὰ ἐμφανίζεται πολὺ πιὸ πρίν. Ἁπλῶς, τώρα στὰ δύσκολα, ἡ κατάθλιψη κάνει θραύση, διότι οἱ ψυχὲς μᾶς βρέθηκαν ἀπροετοίμαστες, ἀδύναμες καὶ ἀσθενικές.

Τὸ ”μικρόβιο” τῆς κατάθλιψης κόλλησε πάνω μας ἀπὸ τότε, ποὺ γινήκαμε αὐτοείδωλα καὶ προσκυνήσαμε τὴν σκιά μας!

Ἀπὸ τότε, ποὺ χορτάσαμε ψωμὶ καὶ τὸ πετάξαμε στὰ σκουπίδια, γιὰ νὰ τρῶμε στὴ θέση τοῦ τὸ ”παντεσπάνι” τῆς ἀποστασίας.

Κόλλησε πάνω μας ἀπὸ τότε, ποὺ σφραγίσαμε τὶς ἀγκαλιές μας καὶ ἀναθέσαμε τὸ μεγάλωμα τῶν παιδιῶν μας στὴν τηλεόραση καὶ τὰ ὁλοήμερα.

Ἀπὸ τότε, ποὺ τὸ ἕνα αὐτοκίνητο στὴν οἰκογένεια θεωρήθηκε λίγο καὶ φορτωθήκαμε ἀβάσταχτα χρέη, γιὰ νὰ ἔχει ὁ καθένας μας τὸ δικό του!

Ἀπὸ τότε, ποὺ οἱ μάνες σταμάτησαν νὰ θηλάζουν τὰ μωρά τους, γιατί νόμισαν πὼς ἔτσι θὰ χάσουν τὶς ἀναλογίες τους.

Ἀπὸ τότε, ποὺ ἡ συζυγία ἔπαψε νὰ λειτουργεῖ ὡς θεοσύστατος θεσμὸς καὶ ξέπεσε σὲ ἁπλὴ καὶ στείρα συγκατοίκηση.

Ἀπὸ τότε, ποὺ οἱ γέροι πέρασαν στὴν μοναξιὰ καὶ ἡ πολυτεκνία χαρακτηρίστηκε ὡς τεκμήριο εἰσοδήματος.

Ἀπὸ τότε, ποὺ θεωρήσαμε περιττὴ τὴν πατροπαράδοτη ἀποταμίευση καὶ βαλθήκαμε νὰ πᾶμε μπροστὰ μὲ τὰ δάνεια καὶ τὶς ”ἐπιδοτήσεις”.

Ἀπὸ τότε, ποὺ οἱ ζεστὲς γειτονιὲς ἔδωσαν τὴν θέση τους στὴν ψύχρα τῆς ἀπρόσωπης πολυκατοικίας.

Ἀπὸ τότε, ποὺ ἡ διαπλοκὴ καὶ ἡ τάση δουλικῆς ὑποταγῆς φίμωσαν τοὺς ἄμβωνες καὶ βούλωσαν τὰ στόματα τῶν ἰθυνόντων.

Ἀπὸ τότε, ποὺ ἡ θεραπεύουσα Παιδεία μετατράπηκε σὲ ἐκπαίδευση ἐξοντωτική.

Ἀπὸ τότε, ποὺ τὸ θάρρος καὶ τὸ φιλότιμο λύγισαν μπροστὰ στὴν δειλία καὶ τὸ συμφέρον.

Ἀπὸ τότε, ποὺ τὸ κοσμοσωτήριο Ἐκκλησιαστικὸ γεγονὸς τὸ ὑποβιβάσαμε σὲ ἰδιωτικὴ θρησκευτικὴ παράσταση.

Ἀπὸ τότε, ποὺ λοιδορήσαμε τὶς ἀρετὲς καὶ ἀφήσαμε τὸν ἐγωϊσμὸ νὰ κάνει κουμάντο στὴν ζωή μας.

Ἔτσι, κάθε φορᾶ ποὺ δὲν τὰ καταφέρνουμε στὸ κυνήγι τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ θίγεται ὁ ἐγωϊσμός μας, ἀμέσως στεναχωριόμαστε, ταραζόμαστε, ἀπογοητευόμαστε καὶ κλεινόμαστε στὸν ἑαυτό μας.

Συνεπῶς τὸ ἀντίδοτο στὴν θλίψη, ποὺ γεννάει τὴν ἀπελπισία καὶ ὁδηγεῖ στὴν κατάθλιψη, εἶναι ἡ καταπολέμηση τοῦ ἐγωϊσμοῦ. Καὶ κατὰ τὸ ἀρχαιοελληνικὸ γνωμικό, ”Τὸ νικᾶν ἑαυτὸν πασῶν νικῶν πρώτη καὶ ἀρίστη”(3).

Μόνον ὁ ἀληθινὰ ταπεινὸς εἶναι ἤρεμος, ἱκανοποιημένος καὶ χαρούμενος. Ἐνῶ, ἀντίθετα, ὁ ἐγωιστὴς εἶναι πάντοτε ἀχόρταγος, ἀνικανοποίητος, ἀνασφαλὴς καὶ ἀγχώδης.

Μία ἀποτυχία, μία προσβολή, μία ξαφνικὴ πτώχευση μποροῦν νὰ ὁδηγήσουν τὸν ἐγωϊστὴ στὴν θλίψη, τὴν ἀπόγνωση , τὴν κατάθλιψη ἀκόμα καὶ στὴν αὐτοχειρία. Ἐνῶ ὁ ἀληθινὰ ταπεινὸς (ὄχι ὁ ἁπλοϊκὸς ἢ ὁ κακομοίρης) , ὅλα αὐτὰ τὰ πικρὰ γεγονότα, τὰ ἀντιμετωπίζει πιὸ ψύχραιμα καὶ πιὸ καρτερικά.(4)

Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ κατάθλιψη πολὺ σπάνια συναντιέται ἀνάμεσα στοὺς ἀθλητὲς τοῦ Πνεύματος, ποὺ ἀγωνίζονται μὲ πίστη καὶ φιλότιμο μέσα στὸ στάδιο τῶν ἀρετῶν.

(1) Καισάριος Δαπόντες, 1713-1784, Ἕλληνας ἱερομόναχος & λόγιος

(2) Ἅγιος Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ

(3) Δημοκριτος, 470-370 π.Χ., Ἀρχαῖος Ἕλληνας φιλόσοφος