IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ
ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ
Δημητσάνα, Παρασκευή 17 Ἰουλίου 2015
ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ
ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ
(Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική)
Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου.
Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ
(β) Καταδίκη τῆς Αἰγύπτου (19,1-15)
(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)
Ἡ περικοπή μας εἶναι ἕνα ποίημα μέ τρεῖς στροφές, οἱ ὁποῖες παρουσιάζουν τήν καταστροφή τῆς Αἰγύπτου. Ἡ πρώτη στροφή (στίχ. 1-4) ἀπεικονίζει ἐμφύλιο πόλεμο (στίχ. 2), ὁ ὁποῖος θά φέρει πολύ σύγχυση στήν χώρα, ἡ δέ θρησκεία τῶν Αἰγυπτίων, μέ τά ἀγάλματα καί τούς μάντεις τους, δέν θά τούς δώσει καμμία προστασία (στίχ. 3). Ἔχουν δοθεῖ διάφορες ἱστορικές τοποθετήσεις γι᾽ αὐτήν τήν προφητεία, ἀλλά ἡ ἀναρχία πού προηγήθηκε τῆς ἀνόδου τοῦ αἰθίοπος Piankhi τό 715 π.Χ. φαίνεται ὅτι δίνει τό πιό κατάλληλο ἱστορικό πλαίσιο γι᾽ αὐτήν.– Ἡ δεύτερη στροφή (στίχ. 5-10) περιγράφει μιά περισσότερη καταστροφή, πού ἔφερε τήν κατάρρευση τῆς οἰκονομίας τῆς Αἰγύπτου, λόγω τῆς ἐλλείψεως τῆς ἐτήσιας πλημμύρας τοῦ ποταμοῦ Νείλου (στίχ. 5-10). – Ἡ τελευταία τρίτη στροφή (στίχ. 11-15) παρουσιάζει δραματικά τήν ἔλλειψη βοήθειας ἐκ μέρους τοῦ βασιλέως καί τῶν συμβούλων του, γιατί ἐξέλιπε καί ἡ σοφία ἀπό τήν Αἴγυπτο (στίχ. 11). Τό μόνο σοφό πού θά μποροῦσαν νά ποῦν αὐτοί εἶναι ὅτι πίσω ἀπό τίς ταραχές τῆς χώρας εἶναι τό Χέρι τοῦ Θεοῦ τοῦ Ἰσραήλ (στίχ. 12). Ὁ στίχ. 15 («οὐκ ἔσται τοῖς Αἰγυπτίοις ἔργον, ὅ ποιήσει κεφαλήν καί οὐράν») περιέχει μία παροιμιώδη περιγραφή τῆς ὅλης δραματικῆς καταστάσεως. Στήν προφητεία τῆς περικοπῆς μας μποροῦμε νά δοῦμε τόν ἀγώνα τοῦ Ἡσαΐου νά πείσει τούς Ἰουδαίους νά μήν συνάψουν συμμαχία μέ τούς Αἰγυπτίους ἐναντίον τῶν Ἀσσυρίων.
(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)
19,1 Ὅραση κατά τῆς Αἰγύπτου.
Ἰδού ὁ Κύριος κάθεται πάνω σέ ταχεία νεφέλη καί θά ἔλθει στήν Αἴγυπτο·
καί θά σεισθοῦν τά εἴδωλα τῆς Αἰγύπτου μπροστά στήν παρουσία του
καί ἡ καρδιά τῶν κατοίκων θά λυποψυχήσει ἐντός τους.
2 Καί θά ἐξεγερθοῦν Αἰγύπτιοι ἐναντίον Αἰγυπτίων
καί ἄνθρωπος θά πολεμήσει τόν ἀδελφό του καί ὁ καθένας τόν πλησίον του·
μία πόλη θά εἶναι ἐναντίον ἄλλης πόλεως
καί ἕνας νομός ἐναντίον ἄλλου νομοῦ. α
3 Καί θά συγκλονισθεῖ μέσα τους ἡ ψυχή τῶν Αἰγυπτίων
καί θά ματαιώσω τά σχέδιά τους.
Τότε αὐτοί θά ζητήσουν (ἀπάντηση ἀπό) τούς θεούς τους
καί τά ἀγάλματά τους
καί αὐτούς πού ἐπικαλοῦνται (τά πνεύματα) ἀπό τούς τάφους τῆς γῆς
καί τούς ἐγγαστριμύθους (πού δέχονται ἐμπνεύσεις
στήν κοιλιά τους ἀπό τό πνεῦμα πύθωνος).
στήν κοιλιά τους ἀπό τό πνεῦμα πύθωνος).
4 Καί θά παραδώσω τήν Αἴγυπτο σέ χέρια ἀνθρώπων σκληρῶν κυρίων
καί σκληροί βασιλεῖς θά τούς κυριαρχήσουν·
αὐτά λέγει ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων.
5 Οἱ Αἰγύπτιοι θά πιοῦν νερό ἀπό τούς λάκκους τῆς παραλίας,
γιατί ὁ ποταμός (Νεῖλος) θά ἐκλείψει καί θά ξηραθεῖ.
6 Θά ἐκλείψουν οἱ παραπόταμοι
καί οἱ ἀγωγοί τοῦ ποταμοῦ (Νείλου),
θά ξηρανθεῖ κάθε δεξαμενή
καί ἐπίσης (θά ξηρανθοῦν) ὅλα τά ἕλη τῶν καλαμιῶν καί τῶν παπύρων.
7 Καί τό πράσινο χορτάρι, πού φυτρώνει γύρω ἀπό τόν ποταμό
καί κάθε τι πού σπείρεται δίπλα στό ποταμό
θά καεῖ ἀπό τόν ἄνεμο καί θά ξηρανθεῖ.
8 Θά στενάξουν οἱ ἁλιεῖς
καί θά στενάξουν ὅλοι ὅσοι ρίπτουν ἄγκιστρο στόν ποταμό,
ὅσοι ρίπτουν μεγάλα δίκτυα καί ὅσοι κάνουν ἁλιεία μέ μικρά δίκτυα θά πενθήσουν.
9 Ἐντροπή θά ἔλθει στούς ἐργαζομένους γιά (νά κάνουν) τό ἐξαίρετο εἶδος τοῦ λιναριοῦ
καί στούς ἐργαζομένους τά πολύτιμα λινά ὑφάσματα.
10 Θά πονέσουν ὅσοι ἐργάζονται αὐτά
καί θά λυπηροῦν ὅσοι κατασκευάζουν τόν ζῦθον
καί θά πονέσουν στήν ψυχή τους. β
11 Οἱ ἄρχοντες τῆς Τάνεως θά μωρανθοῦν·
ὡς πρός τούς σοφούς συμβούλους τοῦ βασιλέως
οἱ εἰσηγήσεις τους θά ἀποδειχθοῦν ἄφρονες.
Πῶς (μετά ἀπό αὐτά) θά πεῖτε (οἱ Αἰγύπτιοι) στόν βασιλέα
«εἴμαστε παιδιά σοφῶν ἀνθρώπων,
(εἴμαστε) ἀπόγονοι παλαιῶν βασιλέων»;
12 Ποῦ εἶναι τώρα οἱ σοφοί σου;
Ἄς σοῦ ἀναγγείλουν καί ἄς σοῦ ποῦν (ἄν μποροῦν)
τί σκοπεύει ὁ Κύριος Σαβαώθ γιά τήν Αἴγυπτο.
13 Χάθηκαν οἱ ἄρχοντες τῆς Τάνεως
καί ὑπερηφανεύθηκαν οἱ ἄρχοντες τῆς Μέμφιδος
καί θά κάνουν νά παραπλανηθοῦν οἱ φυλές τῆς Αἰγύπτου.
14 Γιατί ὁ Κύριος προετοίμασε γι᾽ αὐτούς ἕνα πνεῦμα πλάνης
καί αὐτοί ἔκαναν τήν Αἴγυπτο νά πλανηθεῖ σέ ὅλα τά ἔργα τους,
ὅπως πλανᾶται ὁ μεθυσμένος πού συγχρόνως κάνει καί ἐμετό.
15 Καί δέν θά ὑπάρχει πλέον ἔργο στούς Αἰγυπτίους,
πού θά μπορεῖ νά κάνει κανείς, (ἔργο τελειωμένο) μέ «κεφαλή καί οὐρά»,
μέ «ἀρχή καί τέλος»! γ
α. Τό Ἑβρ. λέγει: «… πόλις κατά πόλεως, βασιλεία κατά βασιλείας».
β. Τό Ἑβρ. λέγει: «Καί οἱ στύλοι της θά συντριφθοῦν, ὅλοι ὅσοι κερδίζουν ἀπό τά ἰχθυοτροφεῖα».
γ. Τό Ἑβρ. ἔχει: «…Ἡ κεφαλή καί οὐρά, ὁ κλάδος ἤ ἡ σπαρτιά, νά δύναται νά κάμει».
(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)
19,1-15. Κατά τῆς Αἰγύπτου (σύγκρ. μέ Ἰεζ. κ. 29-32). Οἱ τρεῖς προφητεῖες τῶν στίχ. 1-4. 5-10. 11-15 καί ὅλο τό ὑπόλοιπο τοῦ κεφ. ἀναφέρονται ὅλα στήν Αἴγυπτο καί αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού συγκεντρώθηκαν ὅλα αὐτά ἐδῶ, γιά νά ἀκολουθήσουν τό κεφ. 18 καί νά προηγηθοῦν τοῦ κεφ. 20. Ὁ Ἡσαΐας ἀντιτίθεται σέ κάθε συμμαχία μέ τήν Αἴγυπτο, βλ. 30,1 ἑξ. 31,1 ἑξ. Περιγράφει τήν Αἴγυπτο ὡς ταρασσομένη ἀπό ἀναρχία, ἡ ὁποία μπορεῖ νά ὁδηγήσει σέ μία δικτατορία ἤ σέ μία ξένη κυριαρχία (στίχ. 4). Δέν μπορεῖ λοιπόν νά περιμένουν τίποτε ἀπ᾽ αὐτήν. 19,1-4. Ἡ κρίση τοῦ Θεοῦ φαίνεται στήν πολιτική ἀναταραχή, ἴσως σ᾽ αὐτή πού προῆλθε μέ τήν ἐναλλαγή πρός τήν εἰκοστή πέμπτη (αἰθιοπική) δυναστεία, ἡ ὁποία ἄρχισε περί τό 714 π.Χ. μέ τόν Πιάνκι (τόν «σκληρόν κύριον» τοῦ στίχ. 4· αὐτό ὅμως ἐπίσης μπορεῖ νά ἀναφέρεται καί στήν Ἀσσυρία). 19,3. Καί ταραχθήσονται… καί ἐπερωτήσουσι τούς θεούς αὐτῶν… Στήν αἰγυπτιακή θρησκεία ὑπῆρχε μία πίστη γιά τήν καλή διακυβέρνηση τοῦ κόσμου (ma῾at). Ὅταν ἡ τάξη αὐτή διεταράσσετο ἐγίνετο μία μανιώδης καταφυγή στήν μαντεία. 19, 5-10. Ὁ προφήτης ἀναγγέλλει μία νέα «πληγή τῆς Αἰγύπτου»: Τήν ἀποξήρανση τοῦ Νείλου, ὁ ὁποῖος δίνει τόν πλοῦτο τῆς χώρας. Ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά ἐπιβληθεῖ στίς φυσικές καταστροφές. 19,11-15: Ἡ σοφία τῆς Αἰγύπτου γινόταν καί αὐτή καταστρεπτική γιά τήν χώρα, ὅσο γινόταν γι᾽ αὐτήν οἰκονομικά ἡ ἔλλειψη τῶν νερῶν τοῦ Νείλου της. Ὁ Ἡσαΐας εἰρωνεύεται τήν Αἴγυπτο· ἄν αὐτή μέ τήν κομπάζουσα σοφία της, νομίζει ὅτι μπορεῖ νά ἐπινοεῖ σχεδιασμούς πού ἐπηρεάζουν τήν πορεία τοῦ ἔθνους, πῶς αὐτή μπορεῖ νά παραβλέψει τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ γι᾽ αὐτήν; 19,11. Τάνις, ἡ πόλη τοῦ Δέλτα τοῦ Νείλου. 19,13. Μέμφις, πλησίον τοῦ Καΐρου, πρωτεύουσας τῆς Κάτω Αἰγύπτου. Γιά τίς δύο αὐτές πόλεις βλ. σχόλ. εἰς Ἰεζ. 30,13-19 19,14β. Ἡ Αἴγυπτος παραβάλλεται μέ ἕνα μεθυσμένο πού τρικλίζει ἄσκοπα. 19,15. Κεφαλήν καί οὐράν… Τό Ἑβρ. ἔχει: «…Ἡ κεφαλή καί οὐρά, ὁ κλάδος ἤ ἡ σπαρτιά, νά δύναται νά κάμει». Οἱ ἐκφράσεις εἶναι μεταφορικές γιά τόν ἄρχοντα καί τόν κυβερνήτη (9,14-15).
(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)
Στήν περικοπή μας ἐδῶ ἔχουμε πέντε μικρές προφητεῖες, πού ἀναφέρονται στήν Αἴγυπτο, ἡ ὁποία, μετά ἀπό τήν παιδαγωγική τιμωρία τοῦ Θεοῦ σ᾽ αὐτήν, αὐτή ἔπειτα θά ἀναζητήσει τόν ἀληθινό Θεό. Ἡ πρώτη προφητεία ( στίχ. 16-17) μᾶς λέγει ὅτι ἡ Ἰουδαία θά γίνει φόβητρο γιά τούς Αἰγυπτίους, λόγω τοῦ ἰσχυροῦ Θεοῦ της. Ἡ δεύτερη προφητεία (στίχ. 18) λέγει ὅτι ἡ Αἴγυπτος θά ὑποταχθεῖ στόν Κύριο. Ἡ προφητεία ὁμιλεῖ περί πέντε αἰγυπτιακῶν πόλεων (διά τῶν ὁποίων ἀντιπροσωπεύεται ὅλη ἡ Αἴγυπτος), οἱ ὁποῖες θά ὁμιλοῦν τήν γλώσσα τῶν Χαναναίων, τήν γλώσσα δηλαδή τῆς λατρείας τῶν Ἰουδαίων, καί θά ἐπικαλοῦνται τό ὄνομα τοῦ Κυρίου Σαβαώθ, βλ. καί Ζαχ. 14,16-19. Τό σημαντικότερο δέ εἶναι ὅτι καί ἡ πόλη τῶν Αἰγυπτίων Ἀσεδέκ, πού εἶναι πόλη λατρείας τοῦ θεοῦ Ἡλίου (γι᾽ αὐτό καί τό ἄλλο ὄνομά της εἶναι «Ἡλιούπολις», βλ. καί Ἰεζ. 30,17), καί αὐτή ἀκόμη θά μεταστραφεῖ καί θά λατρεύσει τόν Γιαχβέ. Στήν τρίτη προφητεία (στίχ. 19,19-22) λέγεται ὅτι θά θεσπισθεῖ στήν Αἴγυπτο ἡ ἀληθινή λατρεία. Στήν χώρα αὐτή θά κτισθεῖ ἕνας ναός πρός τιμήν τοῦ Κυρίου καί μία στήλη στά ὅριά της πρός τιμήν πάλι τοῦ Κυρίου (στίχ. 19). Ἡ Αἴγυπτος θά εἶναι στήν ἴδια θέση ὅπως ὁ Ἰσραήλ, λαός τῆς διαθήκης τοῦ Θεοῦ· καί ὅταν οἱ Αἰγύπτιοι θά παρακαλέσουν τόν Θεό γιά βοήθεια, ὁ Θεός θά τούς τήν δώσει (στίχ. 20. 22). Αὐτά θά γίνουν πραγματικότητα στόν καιρό τῆς Μεσσιακῆς βασιλείας. Ἡ κατάσταση πού περιγράφεται στούς στίχ. 19-22 δέν θά περιορισθεῖ μόνο στήν Αἴγυπτο, ἀλλά θά ἐξαπλωθεῖ σέ ὅλους τούς λαούς. Ἡ τέταρτη λοιπόν προφητεία (στίχ. 23) ὁμιλεῖ γιά μία μεγάλη ὁδό, ἡ ὁποία θά ἑνώσει τήν Ἀσσυρία μέ τήν Αἴγυπτο, γιά νά ὑπάρχει θαυμαστή ἐπικοινωνία μεταξύ τῶν δύο αὐτῶν κρατῶν, τά ὁποῖα ἦταν τότε ἐχθρικά κράτη. Τό κορύφωμα ὅμως εἶναι ἡ πέμπτη προφητεία (στίχ. 24-25), κατά τήν ὁποία ὅλοι οἱ λαοί τῆς γῆς καί ὁ Ἰσραήλ θά ἑνωθοῦν ὅλοι στήν κοινή λατρεία τοῦ Ἑνός καί Μοναδικοῦ Θεοῦ, τοῦ Γιαχβέ. Εἶναι ἡ ἐκπλήρωση τοῦ ὁράματος εἰς 2,2-4. Βλ. καί Ἀποκ. 7,9-10. 15,3-4.
(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)
19,16 Ἀλλά ἐκείνη τήν ἡμέρα οἱ Αἰγύπτιοι θά εἶναι σάν γυναῖκες, μέ φόβο καί μέ τρόμο πρό τῆς Χειρός τοῦ Κυρίου τῶν Δυνάμεων, τήν ὁποία Αὐτός θά καταφέρει ἐναντίον τους. 17 Καί ἡ χώρα τῶν Ἰουδαίων θά γίνει φόβητρο στούς Αἰγυπτίους. Καθένας πού θά τήν ὀνομάζει σ᾽ αὐτούς, αὐτοί θά φοβοῦνται γιά τήν ἀπόφαση πού ἔλαβε ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων γι᾽ αὐτούς.
18 Ἐκείνη τήν ἡμέρα θά ὑπάρχουν πέντε πόλεις στήν Αἴγυπτο πού θά μιλοῦν τήν γλώσσα τῶν Χαναναίων καί θά ὁρκίζονται στόν ὄνομα τοῦ Κυρίου τῶν Δυνάμεων. Ἡ μιά πόλη ἀπ᾽ αὐτές θά καλεῖται πόλη Ἀσεδέκ. α
19 ᾽Εκείνη τήν ἡμέρα θά εἶναι θυσιαστήριο τοῦ Κυρίου στήν χώρα τῆς Αἰγύπτου καί μιά στήλη τοῦ Κυρίου στά ὅριά της. 20 Καί θά εἶναι (αὐτά) στήν χώρα τῆς Αἰγύπτου σημεῖο αἰώνιο πρός τιμήν τοῦ Κυρίου· γιατί (τίς ἡμέρες τοῦ κινδύνου τους) θά κράζουν στόν Κύριο γι᾽ αὐτούς πού τούς θλίβουν. Καί ὁ Κύριος θά στείλει σ᾽ αὐτούς ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος θά τούς σώσει. Θά τούς κρίνει καί θά τούς σώσει! 21 Καί ὁ Κύριος θά γίνει γνωστός στούς Αἰγυπτίους καί οἱ Αἰγύπτιοι θά γνωρίσουν τόν Κύριο τήν ἡμέρα ἐκείνη. Καί θά προσφέρουν θυσίες καί θά κάμουν ταξίματα στόν Κύριο, τά ὁποῖα καί θά ἐκπληρώσουν. 22 Καί ὁ Κύριος θά κτυπήσει τούς Αἰγυπτίους μέ πληγή, ἀλλά θά τούς θεραπεύσει τελείως. Τότε αὐτοί θά ἐπιστραφοῦν στόν Κύριο καί Αὐτός θά τούς εἰσακούσει καί θά τούς θεραπεύσει. 23 Ἐκείνη τήν ἡμέρα θά ὑπάρχει (δημοσία) ὁδός ἀπό τήν Αἴγυπτο πρός τούς Ἀσσυρίους καί θά ἔρχονται οἱ Ἀσσύριοι στήν Αἴγυπτο καί οἱ Αἰγύπτιοι θά πηγαίνουν στούς Ἀσσυρίους καί θά δουλεύουν οἱ Αἰγύπτιοι στούς Ἀσσυρίους. β
α. «Πόλη τῆς καταστροφῆς», τήν λέγει τό Ἑβρ.
β. «Καί οἱ Αἰγύπτιοι θά λατρεύουν τόν Κύριο μέ τούς Ἀσσυρίους», λέγει τό Ἑβρ.
(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)
19,16-25. Τό τεμάχιο αὐτό χρονολογεῖται ἴσως ἀπό τήν ἐποχή κατά τήν ὁποία οἱ Ἰουδαῖοι ἄποικοι ἄρχισαν νά ἐγκαθίστανται στό Δέλτα τοῦ Νείλου (βλ. Ἰερ. 51,1. [Ἑβρ. 44,1], ὅπου μνημονεύονται τέσσερες ἰουδαϊκές διαμονές στήν Αἴγυπτο). Ὁ προφήτης ἀναγγέλλει ἕνα εἶδος εἰρηνικῆς κατάκτησης τῆς Αἰγύπτου, ἡ ὁποία καταλήγει στήν μεταστροφή τῆς χώρας. Μέ μία ἀπανάληψη τῆς καταστάσεως τῆς Ἐξόδου ὁ Γιαχβέ γίνεται ἐλευθερωτής τῆς καταπιεζομένης Αἰγύπτου, τήν ὁποία θά φθάσει στό σημεῖο νά καλέσει «λαός» μου. «Ἐκείνην τήν ἡμέραν» οἱ παραδοσιακοί ἐχθροί Ἀσσυρία, Αἴγυπτος καί Ἰσραήλ, θά συμφιλιωθοῦν σέ μία εὐλογία. Οἱ ἐδῶ πέντε προφητεῖες, κάθε μιά ἀπό τίς ὁποῖες εἰσάγονται μέ τό «τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ», ὅπως γίνεται δεκτόν γενικά ἀπό τούς ἑρμηνευτές, προστέθηκαν στούς στίχ. 1-15 ἀπό τόν συντάκτη τοῦ βιβλίου. Στήν περικοπή μας βλέπουμε μία φανερή πρόοδο στήν σκέψη τοῦ συντάκτου ἀπό τήν ἐχθρότητα πρός τήν Αἴγυπτο πρός μία θεώρηση ὅλου τοῦ κόσμου (Αἰγύπτου καί Ἀσσυρίας) ὡς λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Οἱ ὁράσεις θά μποροῦσαν νά θεωρηθοῦν ὡς σχόλια τῶν μαθητῶν τοῦ προφήτου, προσκολληθέντα στούς προηγουμένους στίχ., σχόλια πού δηλώνουν πῶς αὐτοί οἱ μαθητές ἐννόησαν τήν προφητεία τοῦ διδασκάλου τους εἰς 2,2-4. Πραγματικά, ἡ πέμπτη προφητεία (στίχ. 24-25) εἶναι πιθανόν ἡ πιό ἀξιοσημείωτη στήν Παλαιά Διαθήκη γιά τήν ἔκφραση τῆς παγκοσμιότητός της, μιά τέλεια ἑρμηνεία τῆς εὐλογίας τοῦ Ἀβραάμ εἰς Γεν. 12,3 ἤ τοῦ Ἰακώβ εἰς Γεν. 28,14. Ἡ διακονία τοῦ Ἰσραήλ ὡς «βασίλειον ἱεράτευμα» (Ἐξ. 19,5-6) ἐκπληρώνεται ἐδῶ. 19,16-17. Ἑρμηνευτές (βλ. An Ecumenical Studu Bible), οἱ ὁποῖοι τιτλοφοροῦν τήν ὅλη παράγραφο ὡς «σχέση τῆς Αἰγύπτου καί τῆς Ἀσσυρίας», ἑρμηνεύουν ὅτι οἱ στίχ. μας ἀποτελοῦν μία μετέπειτα ἐθνικιστική παράγραφο, ἡ ὁποία τονίζει τήν τελική ἀνατροπή τῆς Αἰγύπτου ἀπό τόν Ἰούδα (καί τόν Θεό του· βλ. στίχ. 12). 19,18. Γλώσσῃ τῇ Χαναανίτιδι. Ἰουδαῖοι ἄποικοι εἶναι γνωστοί στήν Αἴγυπτο ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 6ου αἰῶνος (Ἱερ. 51 [44],1). – Ἀσεδέκ. Πρόκειται γιά τήν Ἡλιούπολη (τήν αἰγυπτιακή Ὤν, βλ. Ἰερ. 50,3 [Ἑβρ. 43,13]. Προτάθηκαν ὅμως καί ἄλλες ἀναγνωρίσεις τῆς πόλεως, ὡς «πόλη τοῦ πεδίου τοῦ Ἡλίου» (κατά ἕνα αἰγυπτιακό ἰσοδύναμο), δηλαδή, ἡ Ἐλεφαντίνη· ἤ «ἡ πόλη τῆς καταστροφῆς» ἤ τοῦ «καταστροφέως» (Ἀλέξανδρος), δηλαδή, ἡ Ἀλεξάνδρεια. Ὑπῆρχαν ναοί τοῦ Κυρίου στήν Ἐλεφαντίνη καί τήν Λεοντόπολη. 19,19-22. Αἰγύπτιοι προσήλυτοι θά μεταχειρίζονται ἀπό τόν Θεό ὡς Ἰσραηλῖτες καί στήν τιμωρία καί στό ἔλεος («καί πατάξει Κύριος τούς Αἰγυπτίους πληγῇ καί ἰάσεται αὐτούς», στίχ. 22). Ἡ παράγραφος αὐτή πρέπει νά σχετισθεῖ μέ τή περικοπή Ζαχ. 14,16-19, ἀλλά ἡ γλώσσα εἶναι περίεργη. Πάντως πρέπει νά κάνει ἐντύπωση τό ὅτι ἐγκρίνεται ἕνα θυσιαστήριο καί ἑπομένως ἕνας ναός ἔξω ἀπό τήν Ἰερουσαλήμ. Περισσότερο ἀκόμη πρέπει νά κάνει ἐντύπωση τό ὅτι ὁρίζεται διά τόν Κύριο μία στήλη («ματσεμπά»). Φαίνεται πιθανόν ὅτι ὁ προφήτης βλέπει ἐδῶ μία ἀνανέωση τῆς πατριαρχικῆς περιόδου (βλ. Γεν. 35,7. 28,18), ἀλλά τώρα αὐτό γίνεται γιά τήν Αἴγυπτο. Ἡ Αἴγυπτος θά ἔχει τώρα τήν δική της πατριαρχική περίοδο, ὅπως πρῶτα τήν εἶχε ὁ Ἰσραήλ. Θά ἔχει καί αὐτή τήν δική της Βαιθήλ. Στήν συνέχεια ἡ Αἴγυπτος θά ἔχει ἐμπειρία τῆς ἀπελευθερώσεώς της ἀπό τήν δουλεία (βλ. Ἐξ. 20,1) καί θά βρεῖ ἕνα σωτήρα γιά νά τήν ὑπερασπισθεῖ (στίχ. 20· βλ. Κριτ. 3,9 κ.ἄ.). Ἔπειτα ἡ Αἴγυπτος θά μπορέσει νά προσφέρει λατρεία πρός τόν Θεό σύμφωνα μέ τήν Τορά. Καί ἄν ὁ Κύριος πρέπει νά πατάξει τήν Αἴγυπτο, ὅπως ἐπάταξε τό Ἰσραήλ, αὐτό θά γίνει γιά νά τήν θεραπεύσει (Ὡσ. 6,1). Ἔτσι ὁ προφήτης περιγράφει τήν Αἴγυπτο ὡς ἔχουσα τήν ἰδία ἐμπειρία πού εἶχε ὁ Ἰσραήλ, ὁ λαός τοῦ Θεοῦ. 19,23-25. Ὁ Ἰσραήλ θά γίνει ὁ μεσίτης καί ἡ εὐλογία γιά τά ἔθνη (Γεν. 12,3). 19,23. Μία μεγάλη ὁδός θά ἑνώσει τίς ἀντίπαλες δυνάμεις τοῦ παλαιοῦ κόσμου. Ἡ ὁδός αὐτή δέν θά εἶναι ἐμπορική ἤ στρατιωτική, ἀλλά θά εἶναι προσκυνηματική, ἡ ὁποία θά ὁδηγεῖ στόν οἶκο τοῦ Κυρίου καί ἄρα θά ἐξαφανισθοῦν οἱ διαμάχες καί ἀντιζηλίες τῶν ἐθνῶν. 19,24-25. Ἡ κορύφωση: Ὁ Ἰσραήλ, μαζί μέ τόν παλαιό καταπιεστή του τήν Αἴγυπτο καί τόν σκληρό κατακτητή του τήν Ἀσσυρία (ἤ κάθε Μεσοποταμιακή αὐτοκρατορία) θά γίνει ὁ λαός τοῦ Θεοῦ. Προφητεύεται ἕνα παγκόσμιο κράτος στό ὁποῖο θά μετέχουν ὅλες οἱ φυλές καί ὅλοι οἱ λαοί τῆς γῆς ἑνωμένοι ὅλοι στήν λατρεία τοῦ Γιαχβέ, τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Αὐτή τήν παγκοσμιότητα δέν θά τήν ξαναβροῦμε πρό τοῦ δευτερο- ἡσαείου.
(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)
Ὁ προφήτης Ἡσαΐας ἀγωνιζόταν μέ ὅλες του τίς δυνάμεις νά ἀποτρέψει τόν Ἰούδα νά συνάψει συμμαχία μέ τήν Αἴγυπτο γιά νά ἔχει τήν βοήθειά της στόν πόλεμό του κατά τῶν Ἀσσυρίων. Τό τί κακό θά πάθαινε, ἄν ἔκανε κάτι τέτοιο, φαίνεται καθαρά ἀπό τό γεγονός τό ὁποῖο ἀναφέρεται στήν ἐδῶ περικοπή μας: Τό ἔτος 711 π.Χ. ὁ βασιλεύς τῶν Ἀσσυρίων Σαργών Β´ ἀπέστειλε τόν στρατηγό του Τανάθαν στήν φιλισταϊκή πόλη Ἄζωτο, ὁ ὁποῖος μέ τά ἰσχυρά του στρατεύματα τήν τιμώρησε σκληρά, γιατί αὐτή, μέ τήν ὑποκίνηση τῶν Αἰγυπτίων, ἐπαναστάτησε ἐναντίον του (στίχ. 1). Τό ἴδιο λοιπόν, σάν τήν Ἄζωτο, θά πάθαιναν καί οἱ Ἰουδαῖοι. Ἀλλά ἡ περικοπή μας ὁμιλεῖ ἀκόμα καθαρώτερα γιά τό κακό μέλλον τῆς Αἰγύπτου, στήν ὁποία ἤλπιζαν οἱ Ἰουδαῖοι: Ἐκεῖνο τόν καιρό πού ἐπολιορκεῖτο ἡ Ἄζωτος ἀπό τούς Ἀσσυρίους (ὅπως εἴδαμε παραπάνω) ὁ Θεός ἔδωκε ἐντολή στόν προφήτη Ἡσαΐα νά βγάλει ἀπό τήν μέση του τό τρίχινο ἔνδυμα πού φοροῦσε σάν προφήτης, νά βγάλει καί τά σανδάλιά του καί νά περπατᾶ ἔτσι στούς δρόμους τῆς Ἰερουσαλήμ γιά τρία χρόνια γυμνός καί ξυπόλυτος (στίχ. 2). Αὐτό ἦταν μιά ἄλλου εἴδους προφητεία, πού τήν βλέπουμε νά χρησιμοποιεῖται ἰδιαίτερα ἀπό τούς προφῆτες Ἰερεμία καί Ἰεζεκιήλ καί γιά μιά φορά μόνο, ἐδῶ στήν περικοπή μας, τήν βλέπουμε νά χρησιμοποιεῖται καί ἀπό τόν Ἡσαΐα. Αὐτό, ὅπως ἐξηγεῖ ὁ Ἴδιος ὁ Θεός, ἦταν ἕνα ζωντανό κήρυγμα πού ἐσήμαινε ὅτι ἔτσι, γυμνοί καί ξυπόλυτοι, θά ὁδηγηθοῦν οἱ Αἰγύπτιοι στήν αἰχμαλωσία, ὄχι μόνο ὁ μάχιμος πληθυσμός, ἀλλά καί οἱ γέροντες καί τά νεαρά παιδιά (στίχ. 3.4). Μάλιστα, ὅπως λέγει τό Ἑβραϊκό κείμενο, γιά μεγαλύτερο αἶσχος τῶν Αἰγυπτίων, αὐτοί θά ὁδηγοῦνται στήν αἰχμαλωσία μέ ἐντελῶς ἀκάλυπτα τά ὀπίσθιά τους. Αἶσχος καί καταισχύνη αὐτό γιά τήν Αἴγυπτο (στίχ. 4β).
Οἱ Αἰγύπτιοι, μέ τό κακό πού θά τούς συμβεῖ, θά ἀπογοητευθοῦν ἐντελῶς ἀπό τούς Αἰθίοπες, στούς ὁποίους στήριζαν τήν πεποίθησή τους (στίχ. 5). Γιατί πρέπει νά ξέρουμε ὅτι ἐκεῖνο τόν καιρό οἱ Αἰγύπτιοι ἀποτελοῦσαν τό ἴδιο κράτος μέ τούς Αἰθίοπες καί εἶχαν πολύ ἐμπιστοσύνη σ᾽ αὐτούς, γιατί τούς θεωροῦσαν ἐμπειροπόλεμους, «δόξα» (στίχ. 5). Ἀκούοντας ὅμως τώρα οἱ Ἰουδαῖοι τήν προφητεία αὐτή τοῦ Ἡσαΐου κατάλαβαν τό νόημά της, πῆραν τό μήνυμά της: Ἀφοῦ οἱ Αἰγύπτιοι θά ἔχουν τέτοια σκληρή τιμωρία ἀπό τούς Ἀσσυρίους, πῶς αὐτοί (οἱ Ἰουδαῖοι) νά ἐλπίζουν βοήθεια ἀπό αὐτούς γιά ἐπίθεση ἐναντίον τῶν Ἀσσυρίων; Ἄς μήν ἐλπίζουν λοιπόν σ᾽ αὐτούς καί ἄς ἀκούσουν τό κήρυγμα τοῦ προφήτου τους, νά μήν συνάψουν συμμαχία μαζί τους.
(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,
τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)
20,1 Τό ἔτος ἐκεῖνο, ὅταν ὁ Τανάθαν α ἦλθε στήν Ἄζωτο, τότε πού στάλθηκε ἀπό τόν Ἀρνᾶ β τόν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων καί πολέμησε τήν Ἄζωτο καί τήν κατέλαβε, 2 τότε ὁ Κύριος ἐλάλησε στόν Ἡσαΐα, τόν υἱό τοῦ Ἀμώς, καί τοῦ εἶπε: «Πήγαινε καί βγάλε τόν σάκκο ἀπό τήν ὀσφύ σου καί λῦσε τά σανδάλιά σου ἀπό τά πόδια σου καί νά εἶσαι ἔτσι, ὥστε νά πορεύεσαι γυμνός καί ξυπόλυτος. 3 Καί εἶπε ὁ Κύριος: «Ὅπως ὁ δοῦλος μου Ἡσαΐας πορεύται τρία χρόνια γυμνός καί ξυπόλυτος, ἔτσι τρία χρόνια θά συμβοῦν σημεῖα καί τέρατα στούς Αἰγυπτίους καί τούς Αἰθίοπες. 4 Γιατί ἔτσι ὁ βασιλεύς τῶν Ἀσσυρίων θά ἀπαγάγει τούς αἰχμαλώτους τῆς Αἰγύπτου καί τῶν Αἰθιόπων, νέους καί γέροντες, γυμνούς καί ξυπόλυτους· ἔκθετη θά εἶναι ἡ ἐντροπή τῆς Αἰγύπτου. γ 5 Καί νικηθέντες οἱ Αἰγύπτιοι θά ἐντραποῦν γιά τούς Αἰθίοπες, στούς ὁποίους ἔδιναν ἐμπιστοσύνη· ἦταν ἡ δόξα τους. 6 Καί αὐτοί πού κατοικοῦν στήν νῆσο αὐτή θά ποῦν τήν ἡμέρα ἐκείνη: «Ἰδού ἡμεῖς πιστεύαμε ὅτι θά καταφύγουμε σ᾽ αὐτούς γιά βοήθεια. Αὐτοί (ὅμως) δέν μπόρεσαν νά σώσουν τούς ἑαυτούς τους ἀπό τόν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων καί πῶς θά σωθοῦμε ἡμεῖς;
α. Τό Ἑβρ. λέγει «Ταρτάν», τίτλος γενικοῦ διοικητοῦ.
β. Σαργών, τόν λέγει τό Ἑβρ. κείμενο.
γ. Τό τέλος τοῦ στίχου ἔχει στό Ἑβρ.: «Μέ γυμνά τά ὀπίσθιά (τους) πρός καταισχύνη τῆς Αἰγύπτου».
(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)
20,1. Τανάθαν. Κατά τό Ἑβρ. ἡ λ. δέν εἶναι ὄνομα, ἀλλά ἀσσυριακός τίτλος, Tartan (turtanu) καί δηλοῖ τόν ἀρχιστράτηγο (βλ. καί Δ´ Βασ. 18,17), τόν ὁποῖον ἀπέστειλε ὁ βασιλεύς τῶν Ἀσσυρίων Σαργών Β´, γιά νά καταστείλει τήν ἐπανάσταση τῆς Ἀζώτου. – Ἀρνᾶ βασιλέως. Τό Ἑβρ. γράφει Σαργών. «Οἱ Ο´ κατά συγκοπήν τοῦ πρώτου γράμματος μετέφρασαν τό ὄνομα ἀντί Σαργών Ἀρνά. Μόνος ὁ Ἡσαΐας ἀναφέρει ἐκ τῶν συγγραφέων τῆς ἀρχαιότητος τό ὄνομα τοῦτο» (Τρεμπέλας). – Ἄζωτος, Ἑβρ. Ashod. Φιλισταϊκή πόλη, πού κατελείφθη ἀπό τόν ἀσσύριο Σαργών Β´ τό 711. Ἡ πόλη ἐπαναστάτησε μέ τήν παρότρυνση τῆς Αἰγύπτου καί αὐτό τό γεγονός θά εἶχε δώσει στόν Ἡσαΐα τήν εὐκαιρία νά ἀναγγείλει μία νίκη τῶν Ἀσσυρίων κατά τῆς Αἰγύπτου. Αὐτή ἡ περικοπή ἀποδίδεται στόν Ἡσαΐα, ὅπως τά κεφ. 36-39, ἀλλά δέν τήν συναντᾶμε στά βιβλία τῶν Βασιλειῶν. 20,2. Ἐδῶ ἔχουμε τήν μόνη συμβολική προφητεία ἀποδιδόμενη στόν προφήτη Ἡσαΐα, ἐνῶ στόν Ἰερεμία καί τόν Ἰεζεκιήλ χρησιμοποιεῖται συχνά ἡ τοιούτου εἴδους προφητεία. Ὁ Ἡσαΐας δέν ἦταν ἐντελῶς γυμνός, ἀλλά εἶχε κάλυμμα στά σκέλη του. Γυμνός λοιπόν σχεδόν ὁ προφήτης Ἡσαΐας, σάν φυλακισμένος, προειδοποιοῦσε τήν Αἴγυπτο ὅτι ἐγγίζει ἡ αἰχμαλωσία της. – Σάκκον. Γιά τόν σάκκο ὡς ἔνδυμα μετανοίας βλ. σχόλ. εἰς 3,24. Ἀλλά ὁ σάκκος ἐφορεῖτο συνήθως ἀπό τούς προφῆτες, βλ. Δ´ Βασ. 1,8. Ζαχ. 13,4-6. 20,3. Εἰς σημεῖα καί τέρατα. Ὁ προφήτης εἰς 8,18 προλέγει ὅτι αὐτός καί ἡ οἰκογένειά του θά γίνουν «σημεῖα καί τέρατα» στό Ἰσραήλ. 20,6. Οἱ Φιλισταῖοι καί οἱ Ἰσραηλῖτες ἐπιχειροῦσαν νά συνάπτουν πάντοτε συμμαχία μέ τήν Αἴγυπτο γιά νά ἐπιτεθοῦν κατά τῆς Ἀσσυρίας.
http://aktines.blogspot.gr/2015/07/14.html