Ἀκοῦστε τήν ὁμιλία ἐδῶ:«Ἡ θέωση καί τά τρία στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς»
Συνεχίζουμε μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ τήν Πατερική Θεολογία τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη. Τό κεφάλαιο πού θά ἀσχοληθοῦμε σήμερα ἔχει τίτλο «Περί τῆς ἐμπειρίας τῆς θεώσεως καί περί τῶν τριῶν σταδίων τῆς πνευματικῆς ζωῆς». Λέγαμε χθές ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός εἶναι πηγή τοῦ ἁγιασμοῦ, ὅταν Τόν κοινωνοῦμε. Ἀνάλογα μέ τήν κατάσταση πού εἶναι ὁ καθένας καθαρίζεται ἔτι καί ἔτι, φωτίζεται καί θεώνεται. «Καί θεοῖ με καί τρέφει» λέμε ἐκεῖ στήν σχετική εὐχή. Λέγαμε ἀκόμα ὅτι ἑνώθηκε στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ μας ἡ θεία καί ἡ ἀνθρώπινη φύση ἀτρέπτως, ἀναλλοιώτως, ἀσυγχύτως, ἀχωρίστως. Αὐτή ἡ πρώτη λέξη ἀτρέπτως σημαίνει χωρίς τροπή, δηλαδή χωρίς ἀλλοίωση. Δέν ἔγινε ἡ ἀνθρώπινη φύση δηλαδή θεία, οὔτε ἡ θεία ἀνθρώπινη. Παρέμειναν ὅπως εἶναι, ἡ ἀνθρώπινη φύση ἀνθρώπινη καί ἡ θεία θεία, ἀλλά ἑνώθηκαν ὅμως ἀσυγχύτως, ἀχωρίστως, ἀδιαιρέτως καί ἀτρέπτως, ὅπως εἴπαμε. Ὅταν λοιπόν ἐμεῖς μεταλαμβάνουμε τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ μας παίρνουμε τήν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ μας, ἡ ὁποία ὅμως εἶναι θεωμένη, εἶναι ἐμπλουτισμένη μέ τήν Θεία χάρη, μέ τό ἄκτιστο. Ἡ Θεία Χάρις εἶναι τό ἄκτιστο, εἶναι ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ, ὁπότε μετέχουμε στό ἄκτιστο. Κι αὐτό τό ἄκτιστο, αὐτή ἡ Θεία Χάρις εἶναι πού μᾶς καθαρίζει, μᾶς φωτίζει καί μᾶς θεώνει. Ἔτσι κι ἐμεῖς γινόμαστε, ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Πορφύριος, κατά χάριν -καί ὄχι κατά φύσιν βέβαια- ἄκτιστοι. Ἐνῶ εἴμαστε κτιστοί, δημιουργήματα, ἐπειδή παίρνουμε τήν Θεία Χάρη, παίρνουμε τόν Χριστό μας, πού εἶναι τέλειος Θεός καί τέλειος ἄνθρωπος, γινόμαστε κι ἐμεῖς κατά χάριν ἄκτιστοι.
«Τώρα», λέει ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, γιά νά ἔρθουμε καί στό κεφάλαιο αὐτό, «διαβάζοντας τήν Παλαιά καί Καινή Διαθήκη, ποιοί βλέπουμε ὅτι ἔφθασαν στήν θέωση; Στήν Παλαιά Διαθήκη ἦταν οἱ Προφῆτες καί στήν Καινή Διαθήκη ἦταν οἱ Ἀπόστολοι. Πρῶτα ὅμως στήν Καινή Διαθήκη ἔφθασε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος. Μετά ὁρισμένοι Ἀπόστολοι. Ὄχι ὅλοι μαζί οἱ Ἀπόστολοι». Οἱ πρῶτοι πού θεώθηκαν ἦταν οἱ τρεῖς κορυφαῖοι, ὁ Ἅγιος Πέτρος, ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης. Στό ὄρος Θαβώρ εἶδαν τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, θεώθηκαν.
«Μέχρι καί τήν Μεταμόρφωση, ἐκεῖνοι πού ξέρουμε καλά ὅτι εἶχαν φθάσει στήν θέωση στήν Καινή Διαθήκη, ἦταν (ἐκτός φυσικά ἀπό τήν Θεοτόκο) ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος καί μετά οἱ τρεῖς Ἀπόστολοι, ὁ Πέτρος, ὁ Ἰάκωβος καί ὁ Ἰωάννης. Ὅλοι οἱ Ἀπόστολοι ἐθεώθησαν μόνο κατά τήν Πεντηκοστή». Ὅλοι οἱ Ἀπόστολοι ἔφθασαν στήν θέωση τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. «Κατά τήν Πεντηκοστή ὅλοι οἱ Ἀπόστολοι (καί οἱ Ἑβδομήκοντα) ἔφθασαν στήν θέωση, ἐκτός φυσικά ἀπό τόν Ἰούδα τόν προδότη, ὁ ὁποῖος ἀντικατεστάθη ἀπό τόν Ματθία. Καί ὄχι μόνον οἱ Ἀπόστολοι ἔφθασαν στήν θέωση κατά τήν Πεντηκοστή ἀλλά καί πολλοί ἄλλοι καί βαπτίσθηκαν ἐκείνη τήν ἡμέρα». Γι’ αὐτό ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος ὅτι ἐκείνη τήν ἡμέρα πράγματι οἱ ἄνθρωποι ζήσανε αὐτό τό μεγαλεῖο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, αὐτοί οἱ 3000 οἱ ὁποῖοι πίστεψαν. Τούς ἐπεσκέφθη ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
«Μετά βλέπουμε τό παράδοξο φαινόμενο ὅτι ὁ πρῶτος ἐξ εἰδωλολατρῶν, ὁ πρῶτος ἐθνικός στήν Καινή Διαθήκη, πού ἔφθασε σέ θέωση, ἦταν ὁ Κορνήλιος ὁ ἑκατόνταρχος, ὁ ὁποῖος ἔφθασε σέ θέωση πρό τοῦ βαπτίσματός του». Θυμᾶστε πού εἶδε ὁ Ἀπόστολος Πέτρος τήν Χάρη νά πέφτει πάνω ἐκεῖ στούς συγκεντρωμένους μεταξύ τῶν ὁποίων κορυφαῖος καί ἡγούμενος, θά λέγαμε, ἦταν ὁ Κορνήλιος – αὐτός τούς εἶχε καλέσει. Καί εἶδε νά πέφτει ἡ ἴδια Χάρις πού εἶχαν πάρει καί αὐτοί καί εἶπε «πῶς εἶναι δυνατόν ἐγώ ἀπό αὐτούς τούς ἀνθρώπους νά στερήσω τό βάπτισμα;» (Πραξ. 10,47). Βλέπουμε λοιπόν ὅτι ἔφθασε στήν θέωση ὁ ἐθνικός αὐτός πρίν βαπτιστεῖ.
«Αὐτός μοιάζει μέ τόν Ἰώβ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης -ὁ Κορνήλιος-, ὁ ὁποῖος, παρ’ ὅτι δέν ἦταν Ἑβραῖος, ἀλλά εἰδωλολάτρης, ἔφθασε σέ θέωση. Ἀλλά ἔχουμε καί ἄλλο παράδειγμα ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος φθάνει σέ θέωση, καί μετά βαπτίζεται, ἐκεῖνο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Τό Πνεῦμα «ὅπου θέλει πνεῖ». Γι’ αὐτό καί ὁ Πέτρος λέγει στήν περίπτωση τοῦ Κορνηλίου: «Ποιός εἶμαι ἐγώ νά διαφωνήσω μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού ἔδωσε στόν Κορνήλιο ἴση Χάρη μέ ἐκείνη πού λάβαμε ἐμεῖς στήν Πεντηκοστή, ὥστε νά μήν τόν βαπτίσω;» Ὅμως ἄλλο εἶναι τό νά μήν ὑπάρχουν περιορισμοί στήν θέληση τοῦ Θεοῦ νά ὁδηγήσει κάποιον στήν θέωση καί ἄλλο εἶναι τό νά λέμε ὅτι ὅλοι μετέχουμε στήν θεωτική Χάρη, διότι αὐτό εἶναι ἀνοησία». Δέν μετέχουμε ὅλοι. Μετέχουν αὐτοί πού θέλουν. Σέ ἐξαιρετικές καί σπανιότατες περιπτώσεις, ὅπως ἀναφέραμε μερικές προηγουμένως, ὁ Θεός δίνει τήν θέωση ἐκεῖ πού νομίζει, πού βλέπει φυσικά αὐτά πού ἐμεῖς δέν βλέπουμε. Βλέπει τήν πολύ καλή διάθεση πού ἔχουν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι καί τούς δίνει τήν θέωση πρίν τό βάπτισμα, ὅπως στόν Κορνήλιο καί στόν Ἰώβ. Ἀλλά ὁ κανόνας εἶναι, αὐτό πού ξέρουμε, «ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς» (Μαρκ. 16,16) λαμβάνει τήν χάρη. Ἐκεῖνος πού πίστεψε καί βαπτίστηκε. Ἡ θέωση δηλαδή γιά μᾶς τούς πιστούς εἶναι τό ἅγιο Χρίσμα καί μετά ἀκολουθεῖ τό ἅγιο Βάπτισμα.
Ἑπομένως, δέν εἶναι σωστό αὐτό πού λένε οἱ Οἰκουμενιστές ὅτι ‘ὅλοι ἔχουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα’ ἤ ‘τό Ἅγιο Πνεῦμα πάει ὅπου θέλει’ καί ὑπονοοῦν ὅτι μπορεῖ νά πηγαίνει σέ βρώμικα πράγματα. Ὄχι, δέν μπορεῖ. Δέν πηγαίνει σέ βρώμικα πράγματα. Δέν εἶναι σωστό αὐτό πού λένε.
«Ἡ θεωτική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ ἐνεργεῖ μόνο σέ ὅσους φθάνουν Χάριτι Θεοῦ σέ κατάσταση θεώσεως», ἀφοῦ φυσικά ἔχουν ἐργαστεῖ, ἔχουν συνεργαστεῖ μέ τήν Θεία Χάρη καί ἔχουν περάσει τά δύο προηγούμενα στάδια, τήν κάθαρση καί τόν φωτισμό. «Αὐτή ἡ θεωτική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ ἐνεργεῖ σέ στάδια, δηλαδή βαθμηδόν. Στό πρῶτο στάδιό Της λέγεται καί εἶναι ἁπλή ἔλλαμψις». Τώρα μᾶς μιλάει γιά στάδια θεώσεως. Καί ἡ θέωση δηλαδή δέν εἶναι μία κατάστασις, ἀλλά θά λέγαμε εἶναι μία κατάσταση πού ἐξελίσσεται. Ὑπάρχει τό πρῶτο στάδιο πού λέγεται ἔλλαμψη καί κατ’ αὐτό τό στάδιο «οἱ πάσχοντες τήν ἔλλαμψιν τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ ἐλλαμφθέντες. Αὐτή ἡ ἔλλαμψις διαρκεῖ ἀπό ἕνα δευτερόλεπτο μέχρι μερικά λεπτά τῆς ὥρας, γιά λίγο δηλαδή» δέχονται τήν ἔλλαμψη.
«Μετά ἔρχεται τό δεύτερο στάδιο, κατά τό ὁποῖο μιλοῦμε γιά θέα τοῦ ἀκτίστου Φωτός». Βλέπουν οἱ θεούμενοι τό ἄκτιστο Φῶς. «Οἱ πάσχοντες τήν θέα τοῦ ἀκτίστου Φωτός εἶναι οἱ θεωθέντες». Οἱ προηγούμενοι εἴπαμε εἶναι οἱ ἐλλαμφθέντες στό πρῶτο στάδιο τῆς θέωσης. Αὐτοί πού βλέπουν τό ἄκτιστο Φῶς λέγονται θεωθέντες. «Καί μετά ἔρχεται τό τρίτο στάδιο τῶν τελείων, κατά τό ὁποῖο μιλοῦμε γιά διαρκή θέα», συνεχῶς βλέπουν, καί ὄχι γιά ὁρισμένο χρόνο, τό ἄκτιστο Φῶς. «Αὐτές εἶναι οἱ ταξινομήσεις τῆς ἐμπειρίας τῆς θεωτικῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ». «Ἡ φωτιστική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι τό ἴδιο πράγμα. Διότι ἡ φωτιστική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ φωτισμός τῆς καρδιᾶς ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, πού ταυτίζεται στό -ἀνώτερο- στάδιο μέ τήν νοερά προσευχή. Στό -κατώτερο- στάδιο τοῦ φωτισμοῦ, πού λέγεται νεοφωτισμός, δέν συνοδεύεται συνήθως αὐτή ἡ κατάσταση ἀπό τήν νοερά προσευχή». Βλέπουμε δηλαδή ὅτι καί στόν φωτισμό ἔχουμε στάδια. Τόν νεοφωτισμό, τό κατώτερο στάδιο καί μιά συνεχή ἄνοδο μέχρι νά φτάσουμε στό ἀνώτερο στάδιο τοῦ φωτισμοῦ πού εἶναι ἡ νοερά προσευχή, πού φωτίζεται ἡ καρδιά ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα. Μετά φυσικά εἶναι ἡ θέωση.
«Αὐτή εἶναι ἡ κατάσταση τῶν νεοβαπτισμένων κατά τό Μέγα Σάββατο, τῶν νεοφωτίστων. Ὑποτίθεται βέβαια ὅτι οἱ νεοφώτιστοι ἀπό νεοφώτιστοι θά γίνουν φωτισμένοι μέ τήν περαιτέρω κατήχηση ἀπό τό Πάσχα μέχρι τήν Πεντηκοστή. Ἀσφαλῶς δέν φθάνει κανείς ὁπωσδήποτε στήν νοερά προσευχή κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς (δηλαδή μέσα σέ πενήντα ἡμέρες), διότι μπορεῖ νά χρειαστεῖ ἑξήντα ἤ ἑκατό ἡμέρες ἤ ἕναν χρόνο, δύο χρόνια, τρία χρόνια ἤ μπορεῖ νά μή φθάσει ποτέ. Αὐτό ἐξαρτᾶται κυρίως ἀπό τόν νεοφώτιστο, ἀπό τό κατά πόσον δηλαδή ἀγωνίζεται καί μάλιστα νομίμως, καθώς καί ἀπό τό κατά πόσον ἔχει σωστή καθοδήγηση ἀπό ἔμπειρο Πνευματικό πατέρα». Γιά νά φτάσει δηλαδή ἀπό τό στάδιο τοῦ νεοφώτιστου στό στάδιο τοῦ φωτισμένου ἐξαρτᾶται καί ἀπό τόν ἄνθρωπο, μέ πόση προθυμία θά ἐργαστεῖ τήν ἀδιάλειπτη ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἀπό τόν δάσκαλο πού ἔχει, πῶς θά τόν καθοδηγήσει. Γι’ αὐτό ἔχει σημασία νά βρεῖς καί ἕναν ἔμπειρο Πνευματικό.
«Ἐάν δέν φθάσει ποτέ, σημαίνει, κατά τήν Πατερική παράδοση, ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτός ἔχει περιπέσει σέ κάποια στασιμότητα πνευματική». Κάπου ἔχει κολλήσει εἴτε λόγω ραθυμίας, εἴτε λόγω ἀμέλειας, εἴτε λόγω κακῆς καθοδήγησης.
«Ἡ κάθαρσις τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τά πάθη τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος δέν γίνεται ἁπλῶς μέ τήν γνώση». Διαβάζω δηλαδή πνευματικά καί ὅλα καθαρίζονται… Δέν γίνεται μόνο μ’ αὐτό. Βοηθάει καί ἡ μελέτη καί ἡ γνῶσις τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ πάρα πολύ. Γι’ αὐτό εἶναι ἀναγκαῖο νά ἀκοῦμε κηρύγματα, νά διαβάζουμε τήν Ἁγία Γραφή, νά φροντίζουμε νά μάθουμε τόν νόμο καί τόν λόγο τοῦ Θεοῦ.
«Χρειάζεται βέβαια ἡ γνῶσις τοῦ δόγματος, ἡ γνῶσις τοῦ περιεχομένου τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἡ γνῶσις τῆς προσευχῆς» καί ὁπωσδήποτε χρειάζεται ἡ θεία Χάρις. «Ἡ λογική βοηθάει τόν ἄνθρωπο νά κάνει τούς ὑπολογισμούς του, νά ἐξακριβώσει σέ τί συνίσταται ἡ θεραπεία του, ἀκόμη καί στό νά ἀποφασίσει ἄν θέλει νά θεραπευτεῖ ἤ ὄχι». Κι αὐτό εἶναι μέσα στό αὐτεξούσιο τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος ἀποφασίζει ἄν θέλει νά θεραπευτεῖ ἤ ὄχι. Γι’ αὐτό καί εἴμαστε ὑπεύθυνοι γιά τήν μελλοντική μας ἐξέλιξη καί τήν τελική μας κατάσταση, τῆς κόλασης ἤ τοῦ Παραδείσου. Ἐμεῖς ἀποφασίζουμε, ἄν θά καθαριστοῦμε ἤ ὄχι, ἄν θέλουμε νά μετανοήσουμε ἤ ὄχι. «Ὁ ἄνθρωπος ὑπολογίζει καί ἀξιολογεῖ τά ἐνδεχόμενα ἀποτελέσματα τῆς ἀποφάσεώς του καί ἀποφασίζει. Ὅλα αὐτά εἶναι διεργασίες τῆς λογικῆς τοῦ ἀνθρώπου. Βέβαια τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού ἐνεργεῖ μέσω τῆς συνειδήσεως στήν διάνοια καί στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, βοηθάει τόν ἄνθρωπο νά πάρει τήν σωστή κατεύθυνση». Τόν ἐμπνέει, τόν συμβουλεύει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, «δέν τόν ἀναγκάζει ὅμως, ἐάν ἐκεῖνος δέν θέλει». Γι’ αὐτό εἶναι ἀνόητο αὐτό πού λένε μερικοί ‘μέ ρώτησαν πρίν μέ βαφτίσουν;’. Σάν νά τοῦ στέρησαν κάτι, νά τοῦ στέρησαν τήν ἐλευθερία. Τό Βάπτισμα δέν στερεῖ καθόλου τήν ἐλευθερία, ἴσα-ἴσα εἶναι μιά κατάθεση πού κάνει ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο καί ἄν θέλει ὁ ἄνθρωπος τήν ἀξιοποιεῖ ἤ ὄχι. Εἶναι σάν νά λέει ὁ γιός στόν πατέρα ‘Γιατί μοῦ ἔβαλες αὐτά τά χρήματα στήν τράπεζα; Μέ ρώτησες;’. Ἐντάξει, ἄν δέν τά θέλεις ἄφησέ τα ἐκεῖ. Ἄς τά πάρει ἡ τράπεζα… ἐλεημοσύνη στήν τράπεζα! Δέν σέ δεσμεύει τό Βάπτισμα καί ἀπόδειξη εἶναι ὅτι σήμερα πάρα πολλοί ἄνθρωποι βαφτισμένοι δέν ζοῦν κατά Θεόν. Δέν τούς πειράζει καθόλου δηλαδή τό ὅτι εἶναι βαφτισμένοι!
Τό Πνεῦμα τό Ἅγιο δέν ἀναγκάζει «ἅπαξ ὅμως καί ἀποφασίσει ὁ ἄνθρωπος νά ἀκολουθήσει τόν στενό καί τεθλιμμένο δρόμο τόν ἀπάγοντα εἰς τήν Ζωήν, τότε ἀρχίζει μία παιδεία ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο». Τότε ἀρχίζει ὁ Θεός νά ἐκπαιδεύει, νά παιδαγωγεῖ τόν ἄνθρωπο, ὅταν τοῦ τό ζητήσει ὁ ἄνθρωπος καί δεῖ ὁ Θεός ὅτι πράγματι ὁ ἄνθρωπος θέλει νά καθαριστεῖ. Πολλοί λένε ὅτι τότε πού ἤμουν κοσμικός δέν εἶχα κανένα πρόβλημα, τώρα πού ἄρχισα νά ἐξομολογοῦμαι ἔχω ἕνα σωρό προβλήματα, ἕνα σωρό δυσκολίες, ἕνα σωρό πειρασμούς… Μάλιστα! Γιατί ἔτσι διά τῶν πειρασμῶν καί τῶν δυσκολιῶν θά καθαριστεῖς. Ἄρχισε ὁ Θεός τώρα πλέον νά ἀσχολεῖται μαζί σου, γιατί ἐσύ Τοῦ τό ζήτησες. Ἀλλιῶς σέ εἶχε ἀφήσει καί πήγαινες, ὅπως πήγαινες, κατευθείαν στήν κόλαση δηλαδή. Τώρα πού Τοῦ ζήτησες νά σέ γλιτώσει, νά σέ λυτρώσει, ἄρχισε νά σέ θεραπεύει, ἄρχισε τίς ἐγχειρήσεις, νά κόβει τά σάπια ἀπό τήν ψυχή σου.
«Τό πτυχίο τοῦ Πανεπιστημίου μπορεῖ κανείς νά τό πάρει μέ ρουσφέτια. Τό πτυχίο ὅμως τοῦ φωτισμοῦ δέν τό παίρνει κανείς μέ ρουσφέτια, ἀλλά μέ τήν ἀξία του, μέ τόν ἀγῶνα του. Ἤ εἶσαι φωτισμένος ἤ δέν εἶσαι φωτισμένος». Δέν μπορεῖς νά ὑποκριθεῖς, νά τό παίξεις φωτισμένος δηλαδή ἤ ἅγιος. Κι ἄν ξεγελάσεις κάποιους ἀνθρώπους, κάποια στιγμή θά προδωθεῖς, θά φανεῖς. Ὅπως οἱ Φαρισαῖοι, φαινόντουσαν ὅτι εἶναι σωστοί ἀλλά στό τέλος φανερώνονταν ποιοί εἶναι. Φυσικά μπροστά στόν Θεό ἦταν φανεροί ποιοί ἦταν, ἀλλά γινόταν καί στούς ἀνθρώπους.
«Ἤ εἶσαι θεούμενος ἤ δέν εἶσαι θεούμενος. Σύμφωνα ὅμως μέ τήν μοντέρνα Ὀρθόδοξη Θεολογία», τό λέει εἰρωνικά, «ὅταν βαπτίζεται κανείς, λέγεται νεοφώτιστος καί θεωρεῖται νεοφωτισμένος καί ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος!». Ἔτσι ἀπροϋπόθετα δηλαδή καί μαγικά. Ἀλλά δέν ἰσχύει φυσικά αὐτό. Ὅλα τά πράγματα ἔχουν κάποια προϋπόθεση. Γιά νά πετύχεις νά εἶσαι στό στάδιο αὐτό τοῦ νεοφώτιστου, θά πρέπει νά ἔχει προηγηθεῖ ἕνα ὁλόκληρο, θά λέγαμε, πακέτο ἐνεργειῶν, νά ἔχεις μετανοήσει, νά ἔχεις ἐξομολογηθεῖ, νά ἔχεις μισήσει τήν ἁμαρτία, τήν παλαιά σου ζωή, ὁπότε, ὅταν βαφτίζεσαι, δέχεσαι αὐτή τήν Χάρη τήν ἀρχική τοῦ φωτισμοῦ, πού λέγεται νεοφωτισμός. Θά πρέπει νά ἔχεις κατηχηθεῖ βεβαίως καί ἔτσι θά φτάσεις στόν φωτισμό. Ὄχι κατά μαγικό τρόπο.
Ὁ θεῖος Κύριλλος Ἱεροσολύμων παρακινεῖ τούς κατηχουμένους στό νά βαφτιστοῦν «καθαριζόμενοι πρότερον», ἀφοῦ πρῶτα καθαριστοῦν, ἐπειδή κατά τήν ἀναλογία τῆς πίστεως καί τῆς καθαρότητος δίδεται ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μά, εἴπαμε, γιά νά καθαριστοῦμε χρειάζεται ἡ Χάρις, ἀλλά χρειάζεται καί ἡ ἀνθρώπινη βοήθεια. Ἡ Χάρις δίδεται, ὅταν ὁ ἄνθρωπος θέλει. Θά πρέπει ὅμως νά θέλει… Ἄν δέν θέλει, ὅσες φορές καί νά βαπτιστεῖ -πού δέν ἐπιτρέπεται- πάλι δέν καθαρίζεται, ἄν ὁ ἴδιος δέν θελήσει νά συνεργαστεῖ μέ τήν Χάρη. «Καθάρισόν σου τό ἄγγος -τό σκεύος- ἵνα πλείονα δέξῃ τήν Χάριν», γιά νά δεχτεῖς περισσότερη Χάρη, λέει στήν πρώτη του Κατήχηση. «Ἡ μέν γάρ ἄφεσις τῶν ἁμαρτιῶν ἐξ ἴσου δίδοται τοῖς πᾶσιν· ἡ δέ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου κοινωνία, κατ’ ἀναλογίαν δεδώρηται τῆς ἑκάστου πίστεως». Μέ τό πού βαφτίζεσαι παίρνεις ἄφεση, ναί, ἀλλά τό Ἅγιο Πνεῦμα, τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, τήν παίρνεις κατ’ ἀναλογία τῆς πίστεως. «Ἐάν ὀλίγα προσφέρῃς, ὀλίγα λαμβάνεις· ἐάν ἐργάσῃ πολλά, πολύς ὁ μισθός». Κι αὐτό -προσέξτε εἶναι πολύ σημαντικό- ἰσχύει καί γιά τό δεύτερο βάφτισμα, πού εἶναι ἡ ἐξομολόγηση, ἡ μετάνοια. Ἄν καί ἐκεῖ λέει, δέν ἐργαστεῖ ὁ ἄνθρωπος, ναί μέν τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν θά τήν πάρει, θά τοῦ διαβάσει συγχωρητική εὐχή ὁ ἱερέας, ἀλλά μετά τί θά γίνει; Ἄν δέν πάρει καί τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τήν δύναμη, τήν ἐνέργεια, πάλι θά πέσει ἀμέσως μέ τό πού θά βγεῖ ἀπό τό ἐξομολογητήριο ἤ καί μέσα στό ἐξομολογητήριο.
Γιατί δέν παίρνει τήν Χάρη; Γιατί δέν ἔχει τήν βούληση νά μετανοήσει. Ἁπλῶς πῆγε νά πεῖ τυπικά ἔκανα αὐτά … εἶναι καί οἱ μέρες, μεγάλες γιορτές… νά πάρω μιά ἄφεση, διάβασέ μου μιά εὐχή καί φύγαμε… Ἄλλαξε τίποτα; Τίποτα δέν ἄλλαξε, γιατί ἀμέσως μετά θά τά ξανακάνει αὐτά γιά τά ὁποῖα συγχωρέθηκε. Πῶς θά γίνει νά μήν τά ξανακάνει; Θά πρέπει νά ἔχει ἐργαστεῖ προηγουμένως, νά ἔχει μετανοήσει, νά ἔχει συντριφτεῖ, νά ἔχει ἀποφασίσει νά μήν τά ξανακάνει καί νά ἔχει τήν βούληση καλύτερα νά πεθάνει παρά νά τά ξανακάνει, νά ἐργάζεται μέ τήν προσευχή καί μέ τήν ὅλη πνευματική ζωή, πνευματική μέθοδο πού μᾶς ὑποδεικνύει ἡ Ἐκκλησία ἔτσι, ὥστε νά μήν ξαναπέσει στήν ἁμαρτία. Ἡ μέθοδος αὐτή λέγεται ἡσυχαστική, λέγεται ἡσυχία, λέγεται ἡσυχασμός καί περιλαμβάνει τήν ἄσκηση καί τά μυστήρια. Ἄν δέν τά κάνει αὐτά αὐτός πού ἐξομολογήθηκε, πάλι θά κάνει τά ἴδια πράγματα, τά ἴδια λάθη, τίς ἴδιες ἁμαρτίες γιά τίς ὁποῖες συγχωρέθηκε. Κατ’ ἀναλογία λοιπόν τῆς πίστεως… Ὅταν λέει πίστη ἐδῶ δέν ἐννοεῖ τήν νεκρή πίστη, τήν θεωρητική πίστη, ὅτι ὑπάρχει Θεός κ.λ.π. Αὐτό τό ἔχουν καί οἱ δαίμονες… Ἀλλά τήν ζωντανή πίστη, πού σημαίνει ἔργα, σημαίνει ἀγάπη στόν Θεό καί στόν πλησίον, σημαίνει τήρηση τῶν ἐντολῶν. Κατ’ ἀναλογία λοιπόν τῆς τήρησης τῶν ἐντολῶν λαμβάνεις καί τήν Χάρη καί ἐνεργοποιεῖς τήν Χάρη μέσα σου. Εἶναι πολύ σημαντικό νά τό καταλάβουμε, γιατί λέμε: γιατί δέν διορθώνομαι;… ἐνῶ πάω ἐξομολογοῦμαι, κοινωνάω ἐνδεχομένως… Διότι δέν ἐνεργοῦμε μέ πίστη, δέν τηροῦμε τίς ἐντολές. Στό μέτρο πού θά τηρήσουμε τίς ἐντολές, στό μέτρο δηλαδή πού θά κάνουμε ἀδιάλειπτη προσευχή, στό μέτρο πού θά ἀγωνιστοῦμε μέ τήν νηστεία, μέ τήν ἀγρυπνία κ.λ.π., θά πάρουμε καί τή Χάρη. Γι’ αὐτό ἔχουμε διαφορά καί στούς Ἁγίους, «ἀστήρ ἀστέρος διαφέρει ἐν δόξῃ» (Α΄Κορ. 15,41). Ἀνάλογα μέ τό πόσο ἐργάστηκε ὁ κάθε ἅγιος, λάμπει καί περισσότερο. Ἐκεῖνος πού λάμπει πάνω ἀπό ὅλους εἶναι ἡ Παναγία μας. Ἐργάστηκε περισσότερο ἀπό ὅλους. Ἀπό τριῶν ἐτῶν ἀφιερώθηκε στόν Θεό καί εἶχε κολλήσει, εἶχε προσηλώσει τόν νοῦ της στόν Θεό. Ἑπομένως, δέν εἶναι μαγικά τά πράγματα. Μπήκαμε κάτω ἀπό τό Πετραχήλι, τελειώσαμε.. γίναμε ἀπαθεῖς καί ἅγιοι. Ἤ κοινωνήσαμε καί φτάσαμε στήν θέωση… Θέλει προϋποθέσεις. Θέλει, αὐτό πού εἴπαμε, ἐργασία τῶν ἐντολῶν.
«Σήμερα μάλιστα», συνεχίζει λίγο τήν εἰρωνεία ὁ π. Ἰωάννης, «ἀκοῦμε τούς παπάδες στά κηρύγματα νά λένε ὅτι, ἐφόσον εἴμαστε βαπτισμένοι, εἴμαστε ναοί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Γιά κοιτάξτε γύρω σας, πόσους ναούς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος βλέπετε;… Εἶναι δυνατόν; Δέν εἶναι. Δέν εἶναι μαγικό τό πρᾶγμα. «Καί ἐφόσον εἴμαστε ναοί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅλα ὅσα γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἰσχύουν γιά ὅλους μας!». Ἐφόσον εἶσαι ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐνεργεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα μέσα σου, ἀκοῦς τό Ἅγιο Πνεῦμα πού προσεύχεται μέσα σου καί φυσικά ἔχεις καί τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού εἶναι ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη… Τά ἔχει κανείς αὐτά; Σπάνια! Ἑπομένως αὐτά δέν γίνονται μαγικά.
«Διαβάζοντας ὅμως τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό καί συγκεκριμένα ὅσα γράφει γιά τά ἱερά λείψανα τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀποδίδει μόνον στούς Ἁγίους ὅλα αὐτά τά χωρία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, περί τοῦ ποιός εἶναι ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός ἐπίσης ἐξηγεῖ τό γιατί οἱ Ἅγιοι ἦσαν Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας. Ἐξηγεῖ ὅτι ἐκεῖνοι ἦσαν πράγματι ναοί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἀποκαλεῖ μόνο τούς Ἁγίους ναούς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀπόδειξη εἶναι τά Ἅγιά τους λείψανα. Πού σημαίνει ὅτι, ἐάν εἴμαστε ὅλοι ἐμεῖς οἱ βαπτισμένοι ναοί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τότε, σύμφωνα μέ ὅσα λένε οἱ μοντέρνοι θεολόγοι τῆς Ὀρθοδοξίας, θά ἀφήσουμε ὅλοι μας ἅγια λείψανα καί θά γίνουμε Ἅγιοι μετά τήν πρός Κύριον ἐκδημία μας! Ἀλλά τέτοιο πράγμα δέν συμβαίνει». Τό ξέρουμε στήν πράξη. Γιατί, γιά νά γίνεις ναός τοῦ Πνεύματος, πρέπει νά περάσεις αὐτά τά στάδια: κάθαρση-φωτισμός-θέωση. Τότε γιατί λέμε ὅτι ὅταν βαπτιζόμαστε γινόμαστε ναοί τοῦ Πνεύματος; Ἐννοῦμε ὅτι παίρνουμε τήν δυνατότητα νά γίνουμε. «Ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι» (Ἰω. 1,12). Μᾶς δίνει τήν δυνατότητα, τήν ἐξουσία νά γίνουμε παιδιά τοῦ Θεοῦ καί ναοί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Θά κάνουμε πραγματικότητα τήν δυνατότητα, ἐφόσον ἐργαστοῦμε σύμφωνα μέ τόν Κύριο καί τίς ἐντολές Του.
«Ἄν διαβάσει κανείς τούς Πατέρες προσεκτικά, βλέπει ὅτι ὑπάρχει κάποια διαφοροποίηση μεταξύ τῆς διδασκαλίας τῶν Πατέρων περί τῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς διδασκαλίας πού ἐμπεριέχεται στά μοντέρνα ἐγχειρίδια περί τῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού ἡ μοντέρνα Ὀρθοδοξία βρίσκεται σέ κάποιο στάδιο ἀπομακρύνσεως ἀπό τήν Πατερική παράδοση καί Ὀρθοδοξία. Αὐτό σημαίνει ὅτι χρειάζεται ἐπάνοδο σ’ αὐτήν». Ἔχουμε ξεφύγει δηλαδή ἀπό τήν Πατερική παράδοση γι’ αὐτό καί λέγονται ὅλα αὐτά πού λέγονται. ‘Εἶσαι βαφτισμένος ἄρα εἶσαι ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος’. Δυστυχῶς, ἀκούω καί μαθαίνω ὅτι ἀρχίζει νά μπαίνει κι αὐτό τό σλόγκαν τώρα ὅτι ‘ὅσοι εἶστε μέσα στήν Ἐκκλησία, νά κοινωνήσετε ὅλοι’. Ἀπροϋπόθετα! Ἔχεις – δέν ἔχεις ἐξομολογηθεῖ, ἔχεις – δέν ἔχεις νηστέψει, ἔχεις – δέν ἔχεις καθαριστεῖ, ὅλοι νά κοινωνήσετε λένε κάποιοι παπάδες. Ἴσως ὄχι ἀκόμα ἐδῶ στήν Ἑλλάδα.. στό ἐξωτερικό γίνεται. Εἶναι σωστό αὐτό; Καί βέβαια δέν εἶναι σωστό. Καθόλου σωστό, γιατί χρειάζονται προϋποθέσεις γιά νά μετέχεις τοῦ Μυστηρίου.
«Ἔχουμε λοιπόν τήν θεωτική Χάρη, ἔχουμε τήν φωτιστική Χάρη, ἔχουμε καί τήν καθαρτική Χάρη. Τό πρῶτο στάδιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς εἶναι ἡ κάθαρση. Καί αὐτό τό στάδιο εἶναι ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» μέ τή συνέργεια ὅμως τοῦ ἀνθρώπου. Προσέξτε, αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό! Ἐάν δέν θέλει ὁ ἄνθρωπος καί δέν συνεργαστεῖ, δέν γίνεται κάθαρση. «Τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι Ἐκεῖνο πού καθαρίζει, φωτίζει καί θεώνει». Ὁ ἄνθρωπος μόνος του δέν μπορεῖ νά καθαριστεῖ. Γι’ αὐτό καί ἀποτυγχάνουμε ὅταν λέμε λ.χ. ἀποφάσισα νά μήν ξαναθυμώσω. Γιατί; Γιατί στηρίζεσαι στόν ἑαυτό σου. Τό σωστό εἶναι νά λέμε, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ δέν θά ξαναθυμώσω, βοήθησέ με Θεέ μου. Τότε κάνεις κάτι. Κάνει τό Ἅγιο Πνεῦμα δηλαδή πού θά ’ρθεῖ καί θά σοῦ πάρει τό πάθος. Τό ἔργο τό κάνει τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀλλά ὁ ἄνθρωπος προαιρεῖται. Ἔχει δηλαδή τήν ἀρχική βούληση καί ζητάει νά ἔρθει τό Ἅγιο Πνεῦμα νά τόν καθαρίσει. Γι’ αὐτό μᾶς μίλησε ὁ Κύριος γιά ἀδιάλειπτη προσευχή, γιά ἀδιάλειπτη μετάνοια, ἀδιάλειπτη ἐκζήτηση δηλαδή τῆς θείας βοήθειας. Αὐτή εἶναι ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή, ζητᾶμε συνεχῶς τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί τότε ἔρχεται ὁ Θεός καί μᾶς ἐλεεῖ, μᾶς καθαρίζει, μᾶς φωτίζει καί μᾶς θεώνει.
«Ἡ διαδικασία τῆς καθάρσεως καί τοῦ φωτισμοῦ εἶναι καί ἔργο τοῦ ἰδίου τοῦ κατηχουμένου, ἀλλά καί ἔργο τοῦ Πνευματικοῦ πατρός τοῦ κατηχουμένου, ὁ ὁποῖος ἀνοίγει τά μάτια τῆς ψυχῆς τοῦ κατηχουμένου καί τόν προετοιμάζει γιά τό Βάπτισμα». Λέει, λοιπόν, ὁ Ἅγιος Νικόδημος, τέσσερα συμβαίνουν στήν πορεία τήν πνευματική. «α) Ἀκοή κατηχήσεως», πρῶτα κανείς ἀκούει τήν κατήχηση. Ἡ ὁποία αὐτή ἀκοή προηγεῖται τῆς πίστεως. Γιατί, πῶς θά πιστέψει ὁ ἄνθρωπος, ἄν δέν ἀκούσει τό κήρυγμα; Εἶναι ἀναγκαῖο τό κήρυγμα. Νά τί χρειάζεται ἡ ἱεραποστολή. Ἄν δέν ἀκούσει ὁ ἄλλος ὁ καημένος, πῶς θά πιστέψει; Τί νά πιστέψει ἀφοῦ δέν ξέρει; Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «ἡ γάρ πίστις ἐξ ἀκοῆς» (Ρωμ. 10,17). «β) Πίστις ἐγκάρδιος (δηλαδή ἐνδιάθετος)», ἐσωτερική πίστη, ζωντανή πίστη, «γ) Ὁμολογία διά στόματος». Ἀφοῦ πιστέψει ὁ ἄνθρωπος στήν καρδιά του, ἀποδεχτεῖ δηλαδή τόν Χριστό ὡς Θεό πού ἔγινε καί ἄνθρωπος καί τήν Ἁγία Τριάδα, μετά τό ὁμολογεῖ καί μέ τό στόμα. “Καρδίᾳ πιστεύεται εἰς δικαιοσύνην, στόματι δέ ὁμολογεῖται εἰς σωτηρίαν’’, (Ρωμ. 10,10), λέει πάλι ο Ἀπόστολος Παύλος και, «δ) ἀκολουθεῖ τό Βάπτισμα». Βλέπετε; Δέν πᾶμε ἀμέσως στό Βάπτισμα. Ἀκολουθοῦν αὐτά τά τρία: ἀκοή – κατήχησις, πίστις ἐγκάρδιος καί ὁμολογία διά στόματος. Ἀκολουθεῖ τό Βάπτισμα «σφραγίζον τήν πίστιν καί τήν ὁμολογία». Γι’ αὐτό στίς Βαπτίσεις τί κάνουμε; Πρῶτα κάνουμε τόν ἐξορκισμό. Μετά ἔχουμε τήν ὁμολογία, τό Σύμβολο τῆς Πίστεως καί ἐπειδή δέν μπορεῖ νά τό πεῖ τό μωρό, τό λέει ὁ ἀνάδοχος. Ἄν τό ξέρει κι αὐτός… τέλος πάντων, τό διαβάζει καί μετά ἀκολουθεῖ τό Βάπτισμα.
Γι’ αὐτό εἶπε καί ὁ Μέγας Βασίλειος: «Πίστις δέ καί βάπτισμα, δύο τρόποι τῆς σωτηρίας, συμφυεῖς ἀλλήλοις καί ἀδιαίρετοι». Εἶναι οἱ δύο τρόποι τῆς σωτηρίας: πίστις καί βάπτισμα. “Ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς σωθήσεται” (Μάρκ. 16,16). Οἱ Πατέρες δέν λένε κάτι διαφορετικό ἀπό αὐτό πού λέει ἡ Ἁγία Γραφή. Ὁ Χριστός εἶπε ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς σωθήσεται καί λέει ὁ Μέγας Βασίλειος δύο δρόμοι τῆς σωτηρίας, πίστις καί βάπτισμα. Ὄχι μόνο πίστις, ὅπως λένε οἱ Προτεστάντες. Οὔτε μαγικά.. μόνο βάπτισμα… Πῶς νά τόν βαπτίσεις; Πιστεύει; Ἔχει ἀποφασίσει νά ἀλλάξει ζωή; Μετανόησε; Αὐτό σημαίνει νά βαπτιστεῖ. Τό ὁμολογεῖ; «Πίστις μέν γάρ τελειοῦται διά βαπτίσματος». Τό Βάπτισμα δηλαδή εἶναι τό τελείωμα, ἡ τελειοποίηση τῆς πίστεως. «Βάπτισμα δέ θεμελιοῦται διά τῆς πίστεως· καί διά τῶν αὐτῶν ὀνομάτων ἑκάτερα πληροῦται· ὡς γάρ πιστεύομεν εἰς Πατέρα καί Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦμα, οὕτω καί βαπτιζόμεθα εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί προάγει μέν ἡ ὁμολογία πρός τήν σωτηρίαν εἰσάγουσα· ἐπακολουθεῖ δέ τό βάπτισμα ἐπισφραγίζον ἡμῶν τήν συγκατάθεσιν». Προηγεῖται λοιπόν καί μᾶς προάγει, μᾶς ὁδηγεῖ στό Βάπτισμα, ἡ ὁμολογία καί μετά ἀκολουθεῖ τό Βάπτισμα πού ἐπισφραγίζει τήν συγκατάθεσή μας ὅτι πλέον πιστέψαμε.
«Ὃ Πνευματικός πατήρ ὀφείλει νά εὑρίσκεται σέ κατάσταση φωτισμοῦ, ὥστε νά μπορεῖ νά εἰσάγει καί ἄλλους σ’ αὐτή τήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ καί νά τούς ὁδηγεῖ πρός τό Βάπτισμα καί τοῦ ὕδατος (δηλαδή τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν), ἀλλά καί τοῦ Πνεύματος, πού εἶναι ἡ ἐπίσκεψις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν καρδιά τοῦ βαπτιζομένου καί ἡ φώτισις τῆς καρδιᾶς τοῦ ἀνθρώπου». Γι’ αὐτό λέει πάλι ὁ Ἅγιος Νικόδημος «Πρῶτον καθαρίζει ὁ Κύριος καί δεύτερον φωτίζει… Ὥστε, ὅποιος ἀγαπᾶ νά φωτισθεῖ ἐκ Θεοῦ, πρῶτον πρέπει νά καθαρισθεῖ ἀπό τά πάθη διά τῶν θεουργῶν ἐντολῶν», τῶν ἐντολῶν πού ἐργάζονται τήν θέωση στόν ἄνθρωπο. ‘’Οὗ γάρ κάθαρσις, ἐκεῖ ἔλλαμψις’’, λέει ὁ ἅγιος Θεολόγος Γρηγόριος. Θυμηθεῖτε αὐτό πού λέγαμε, ἡ ἔλλαμψις εἶναι τό πρῶτο στάδιο τῆς θέωσης. ‘’ Ἄνευ γάρ τοῦ πρώτου, τό δεύτερον οὐ δίδοται’’. Χωρίς κάθαρση δέν δίνεται ἔλλαμψη, δέν δίδεται ἡ Χάρις. ‘’Εἰ δέ πρό τοῦ νά καθαρισθῆ τινάς ζητεῖ νά φωτισθῆ, μάτην καί ἀνωφελῶς κοπιάζει…’’». Ἅμα ζητᾶς τόν φωτισμό πρίν καθαριστεῖς, μάταια κοπιάζεις. Πρέπει πρῶτα νά καθαριστεῖς.
«Ἡ ἐπίσκεψις», λοιπόν, «τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν καρδιά τοῦ βαπτιζομένου καί ἡ φώτισις τῆς καρδιᾶς τοῦ ἀνθρώπου» εἶναι αὐτό τό ἔργο στό ὁποῖο καθοδηγεῖ ὁ Πνευματικός τόν πιστό, «προκειμένου ὄχι περί νηπίων ἀλλά περί ἐνηλίκων, οἱ ὁποῖοι εἶχαν βαπτιστεῖ ὅταν ἦσαν νήπιοι μετά ὅμως ἁμάρτησαν καί μετανοοῦν, ὁ φωτισμένος Πνευματικός πατήρ τούς ὁδηγεῖ πρός τό δεύτερο βάπτισμα, τῶν δακρύων, τῆς μετανοίας καί ἀκολούθως πρός τό τρίτο βάπτισμα, τό βάπτισμα τοῦ Πνεύματος, πού ἀκολουθεῖ τό βάπτισμα τῶν δακρύων, ἐφόσον ὑπάρχουν οἱ πνευματικές προϋποθέσεις ἐκ μέρους τοῦ μετανοοῦντος. Τό βάπτισμα τοῦ Πνεύματος εἰσάγει τόν κεκαθαρμένο πλέον ἄνθρωπο στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ, στήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος δέχεται τό δῶρο τῆς ἀδιαλείπτου καρδιακῆς προσευχῆς, ὁπότε ὁ ἄνθρωπος γίνεται κατά κυριολεξίαν, ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁπότε στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ἔχουμε πρῶτα τούς νεοφωτίστους, δηλαδή τούς νεοβαπτισμένους, μετά συνεχίζεται σ’ αὐτούς ἡ κατήχησις καί ἡ ἀσκητική ἀγωγή ἐκ μέρους τοῦ Πνευματικοῦ πατρός καί ὅταν πεῖ ὁ Πνευματικός πατήρ γιά κάποιον ὄτι αὐτός εἶναι ἕτοιμος γιά φώτιση, τότε ἐκεῖνος φέρεται στόν ναό καί φωτίζεται (χρίεται διά τοῦ Ἁγίου Μύρου). Μετά σέ κατοπινό στάδιο ἔρχεται τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί κατοικεῖ μόνιμα μέσα στόν ἄνθρωπο, ἐπειδή ἔχει αγάπη, ἐφαρμόζει τίς ἐντολές κλπ». Γι’ αὐτό δέν γινόντουσαν στήν ἀρχαία Ἐκκλησία μαζί, τό Βάπτισμα γινόταν χωριστά καί ἀκολουθοῦσε τό φώτισμα, τό Ἅγιο Μύρο.
«Ἐάν θέλετε νά διαπιστώσετε αὐτά τά πνευματικά στάδια, παρακαλῶ, διαβάστε τά κεφάλαια 14 ἕως 17 τοῦ κατά Ἰωάννη Εὐαγγελίου. Αὐτά εἶναι σαφέστατα γραμμένα ἐκεῖ καί αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού τά διαβάζουμε στούς ναούς κατά τήν Μεγάλη Πέμπτη. Τά παλαιά χρόνια, στούς μέλλοντες νά βαπτισθοῦν κατά τό Μέγα Σάββατο, γινόταν ἑρμηνεία καί κατήχησις γιά τό τί ἀνεμένετο νά τούς συμβεῖ κατά τό ἅγιο Βάπτισμα, κατά τό ὁποῖο θά ἐδέχοντο τόν νεοφωτισμό, ὥστε νά μπορέσουν νά εἰσαχθοῦν ὁμαλά καί νά κατευθυνθοῦν ὀρθά πρός τήν νέα πνευματική ἐμπειρία. Ἀπό τόν νεοφωτισμό ἔπρεπε νά φθάσουν στήν πλήρη φώτιση κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Δηλαδή ὁ φωτισμός τους ἔπρεπε νά ὁλοκληρωθεῖ μέσα σέ πενήντα ἡμέρες (ἀπό τό Μέγα Σάββατο μέχρι τήν ἑορτή τῆς Πεντηκοστῆς) χωρίς αὐτό νά εἶναι ἀπόλυτο, ὅπως ἤδη εἴπαμε. Στό διάστημα αὐτό γινόταν ἐντατική κατήχησις περί τῶν σταδίων τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Γι’ αὐτόν τόν λόγο διαβάζουν στούς ναούς τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο μεταξύ Πάσχα καί Πεντηκοστῆς, διότι τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο εἶναι τό Εὐαγγέλιο τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως, ἐνῶ τά Εὐαγγέλια τῶν Ματθαίου, Μάρκου καί Λουκᾶ εἶναι τά Εὐαγγέλια τῆς καθάρσεως». Εἶναι, θά λέγαμε, πιό πνευματικά ἀνεβασμένο τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο, πάει σέ ἀνώτερα πνευματικά ἐπίπεδα. Ὄχι ὅτι τά ἄλλα δέν ἔχουν Χάρη. Καί τά τρία λεγόμενα ‘συνοπτικά’ Εὐαγγέλια, τοῦ Ματθαίου, τοῦ Μάρκου καί τοῦ Λουκᾶ ἔχουν πάρα πολύ Χάρη καί βοηθοῦν τόν ἄνθρωπο στήν κάθαρση,
«Βάσει αὐτῶν τῶν διακρίσεων, ἔχουμε ἐκτός τῶν ἄλλων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ, τήν θεωτική ἐνέργεια, τήν φωτιστική ἐνέργεια καί τήν καθαρτική ἐνέργεια, πού εἶναι, ἡ τελευταία αὐτή, τῶν κατηχουμένων». Οἱ κατηχούμενοι μετέχουν στήν καθαρτική ἐνέργεια. «Σ’ αὐτές τίς ἐνέργειες, δηλαδή στήν καθαρτική, στήν φωτιστική καί στήν θεωτική μετέχουν μόνον οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί. Ὄχι ὅλοι οἱ Χριστιανοί, ἀλλά μόνον οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί· καί ὄχι ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, ἀλλά ὅσοι ἐκ τῶν Ὀρθοδόξων ἔχουν τίς κατάλληλες πνευματικές προϋποθέσεις». Ὅπως εἴπαμε, πρέπει νά τό θέλουν καί πρέπει νά ἐργάζονται τίς ἐντολές. «Ἐκτός ἀπό αὐτές τίς τρεῖς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ ἔχουμε τήν δημιουργική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, στήν ὁποία μετέχουν ὅλα τά κτίσματα καί τήν συνεκτική καί συντηρητική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, στήν ὁποία ἐπίσης μετέχουν ὅλα τά κτίσματα. Τά πάντα μέσα στό σύμπαν μετέχουν τῆς συνεκτικῆς καί συντηρητικῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, διότι ὁ Θεός συντηρεῖ τόν κόσμο». Ἄν δέν ὑπῆρχε αὐτή ἡ ἐνέργεια, δέν θά ὑπῆρχε τό σύμπαν. «Ἐκτός ἀπό αὐτές ὑπάρχει ἡ προνοητική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ (ἡ Θεία Πρόνοια), ἡ ἀγαπητική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ἡ κολαστική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ κλπ.». Ἔχουμε πολλές ἐνέργειες ἀνάλογα μέ τά ἀποτελέσματά τους. Ἐνῶ εἶναι μία ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ἔχει ὅμως πολλές ἐκδηλώσεις, πολλές φανερώσεις καί ἀνάλογα χαρακτηρίζονται.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης