ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΟΜΗΣ ΤΗΣ ΤΙΜΙΑΣ ΚΕΦΑΛΗΣ
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ [:Ματθ.14,1-12]
Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΣΜΟ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
[Μέρος δεύτερο: υπομνηματισμός των εδαφίων Ματθ.14,8-12]
Πρόσεξε επίσης και την αίτηση της Σαλώμης: «Δός μοι ὧδε ἐπὶ πίνακι τὴν κεφαλὴν Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ(:δώσε μου εδώ πάνω στο πιάτο το κεφάλι του Ιωάννη του Βαπτιστή)»[Ματθ.14,8]. Είδες την αδιάντροπη που δεν κοκκινίζει από ντροπή, που δόθηκε εξ ολοκλήρου στον διάβολο; Και το αξίωμα του Ιωάννη ενθυμείται, αλλά και ούτε έτσι ντρέπεται, αλλά σαν να μιλάει για κάποιο φαγητό, κατά τον ίδιο τρόπο ζητεί να της φέρουν επάνω σε πιάτο την ιερά εκείνη και μακαρία κεφαλή. Και δεν εξηγεί την αιτία της επιθυμίας, ούτε βέβαια είχε και τίποτε να πει· αλλά απλώς και μόνο επιθυμεί να τιμηθεί με τις συμφορές των άλλων.
Και δεν είπε: «Φέρε τον αυτόν εδώ και κατάσφαξέ τον»· διότι δεν είχε τη δύναμη να αντικρύσει την παρρησία του, ούτε και όταν ακόμη επρόκειτο να πεθάνει. Καθόσον φοβόταν ότι θα άκουγε τη φωνή του και τη στιγμή ακόμη εκείνη που θα κατασφαζόταν· διότι δεν ήταν δυνατόν να σιωπήσει ο Ιωάννης ούτε και όταν ακόμη επρόκειτο να αποκεφαλιστεί. Για τον λόγο αυτόν λέγει: «Δώσε μου την κεφαλή του εδώ πάνω στο πιάτο»· «διότι επιθυμώ να δω εκείνη τη γλώσσα να σιωπά». Και δεν ενδιαφερόταν βέβαια απλώς και μόνο να απαλλαγεί από τους ελέγχους, αλλά ακόμη και να τον ποδοπατήσει και να περιπαίξει νεκρό. Ο Θεός όμως επεδείκνυε μακροθυμία και δεν έριξε κεραυνό από τον ουρανό και ούτε κατάκαψε το αναίσχυντο πρόσωπό της, αλλά και ούτε πρόσταξε τη γη να ανοίξει και να καταπιεί εκείνο το αμαρτωλό συμπόσιο· και έτσι και τον δίκαιο στεφανώνει με τον μεγαλύτερο στέφανο και παράλληλα άφησε μεγάλη παρηγορία για όλους εκείνους που μελλοντικά θα πάσχουν κάτι άδικα.
Ας τα ακούσουμε λοιπόν όλοι όσοι ζούμε ενάρετα και υφιστάμεθα κακά από πονηρούς ανθρώπους. Καθόσον και τότε ο Θεός έδειχνε μακροθυμία γι’ αυτόν που ζούσε στην έρημο, που φορούσε ζώνη δερμάτινη, που φορούσε το τρίχινο ένδυμα, που ήταν προφήτης, που ήταν μεγαλύτερος από όλους τους προφήτες, που μεγαλύτερός του δεν υπήρξε κανείς μεταξύ αυτών που γεννήθηκαν από γυναίκες, και να κατασφαγεί και μάλιστα από ακόλαστη κόρη και διεφθαρμένη πόρνη, και όλα αυτά κατά τη στιγμή που υπεραμυνόταν τους θείους νόμους.
Αναλογιζόμενοι λοιπόν όλα αυτά, ας υποφέρουμε με γενναιότητα όλα όσα υποφέρουμε. Καθόσον και τότε η μιαιφόνος αυτή και παράνομη Ηρωδιάδα, όσο περισσότερο επιθύμησε να αμυνθεί έναντι αυτού που την είχε λυπήσει, τόσο περισσότερο υπερίσχυσε και ικανοποίησε όλο τον θυμό της, και παρά ταύτα όμως ο Θεός έδειχνε μακροθυμία. Μολονότι βέβαια ο Ιωάννης προς αυτήν δεν είπε τίποτε, ούτε την κατηγόρησε, αλλά κατηγορούσε μόνον τον άντρα της. Η συνείδησή της όμως της έγινε πικρή κατήγορος. Για τον λόγο αυτόν και οδηγήθηκε με μεγάλο παραλογισμό σε μεγαλύτερα κακά, υποφέροντας και καταδαγκωμένη από τη μανία της και καταντρόπιαζε όλους μαζί, τον εαυτό της, τη θυγατέρα της, τον αποθανόντα άνδρα της, τον μοιχό που ήταν εν ζωή, και κατέβαλε προσπάθεια να ξεπεράσει τους προηγούμενους.
Ακούστε όσοι επιδεικνύετε αδυναμία προς τις γυναίκες μεγαλύτερη από όσο πρέπει. Ακούστε όσοι βιάζεστε να ορκιστείτε για μη φανερά πράγματα και κάνετε άλλους κυρίους της απωλείας σας και σκάπτετε βάραθρο για τον εαυτό σας· διότι και ο Ηρώδης κατ’ αυτόν τον τρόπο χάθηκε. Καθόσον δηλαδή περίμενε ότι αυτή θα ζητούσε κάτι που είχε σχέση με το δείπνο και επειδή ήταν κόρη και βρισκόταν σε εορτή και συμπόσιο και πανήγυρη θα ζητούσε κάποια χάρη χαρούμενη και ευχάριστη, και όχι ότι θα ζητούσε την κεφαλή του Ιωάννη· και όμως εξαπατήθηκε. Παρά ταύτα όμως τίποτε από αυτά δεν θα τον δικαιολογήσει· διότι εάν εκείνη είχε αποκτήσει ψυχή θηριομάχων ανδρών, όμως αυτός δεν έπρεπε να παραλογιστεί, ούτε να γίνει έτσι εκτελεστής παρομοίων τυραννικών διαταγών.
Και πρώτα-πρώτα, ποιος θα ήταν δυνατόν να μη φρίξει βλέποντας την ιερή εκείνη κεφαλή, που έσταζε από αίμα, να είναι τοποθετημένη στο δείπνο; Δεν συνέβη όμως κάτι παρόμοιο με τον παράνομο Ηρώδη, ούτε με την πιο αμαρτωλή από αυτόν, γυναίκα· διότι τέτοιες είναι οι γυναίκες που ασκούν την πορνεία· είναι οι πιο αναίσχυντες και σκληρές από όλους· διότι εάν εμείς φρίττουμε ακούγοντας αυτά, τι έπρεπε, κατά φυσική αναλογία, να νιώσει εκείνος τότε που τα έβλεπε αυτά; Τι έπρεπε να νιώσουν οι συνδαιτυμόνες εκείνοι βλέποντας στο μέσο του συμποσίου μια νεοσφαγείσα κεφαλή που έσταζε αίμα; Δεν έπαθε όμως τίποτε από αυτό το θέαμα η αιμοβόρος εκείνη γυναίκα που ήταν αγριότερη και από τις Ερινύες[:μυθολογικές θεότητες που καταδίωκαν τους φονιάδες], αλλά αντίθετα και υπερηφανευόταν· μολονότι βέβαια θα έπρεπε και αν από τίποτε άλλο, τουλάχιστον από το θέαμα και μόνο να παραλύσει. Τίποτε όμως παρόμοιο δεν έπαθε η μιαιφόνος, που διψούσε για τα προφητικά αίματα.
Διότι τέτοια είναι η πορνεία· δεν καθιστά τους ανθρώπους μόνο ασελγείς, αλλά και φονιάδες. Βέβαια αυτές που επιθυμούν να διαπράξουν και τη μοιχεία είναι προετοιμασμένες να σφάξουν ακόμη και τους αδικημένους συζύγους τους· και είναι έτοιμες όχι μόνον ένα, ούτε δύο, αλλά απείρους φόνους να διαπράξουν. Και υπάρχουν πολλοί μάρτυρες αυτών των δραμάτων· πράγμα που και εκείνη τότε το έκανε, με την ελπίδα να λησμονηθεί στη συνέχεια το τόλμημά της και να το αποκρύψει. Αλλά όμως συνέβη τελείως το αντίθετο, καθόσον ο Ιωάννης φώναξε μετά από αυτά πολύ πιο ισχυρότερα.
Όμως η κακία βλέπει μόνο προς το παρόν, όπως ακριβώς αυτοί που έχουν πυρετό, όταν ζητούν σε χρόνο ακατάλληλο κάτι το ψυχρό· καθότι αν δεν έσφαζε τον κατήγορο, δεν θα αποκαλυπτόταν κατ΄ αυτόν τον τρόπο το τόλμημά της. Και πράγματι οι μαθητές του δεν είπαν τίποτε σχετικό, όταν τον έβαλε στη φυλακή, όταν όμως τον φόνευσε τότε αναγκάστηκαν να φανερώσουν και την αιτία· διότι ήθελαν να αποκρύψουν την μοιχαλίδα και δεν ήθελαν να διαπομπεύουν τις συμφορές των πλησίον τους· όταν όμως εξαναγκάστηκαν από τα ίδια τα γεγονότα, τότε αποκαλύπτουν ολόκληρο το τόλμημα· διότι για να μην εκλάβει κανείς ως πονηρή την αιτία της σφαγής[:προφανώς ο άγιος εδώ εννοεί την υποψία προετοιμασίας εξέγερσης ενάντια στον Ηρώδη από τον Ιωάννη και τους μαθητές του], όπως ακριβώς συνέβη επί Θευδά και Ιούδα [Πράξ.5,36-37: «πρὸ γὰρ τούτων τῶν ἡμερῶν ἀνέστη Θευδᾶς, λέγων εἶναί τινα ἑαυτόν, ᾧ προσεκλίθη ἀριθμὸς ἀνδρῶν ὡσεὶ τετρακοσίων· ὃς ἀνῃρέθη, καὶ πάντες ὅσοι ἐπείθοντο αὐτῷ διελύθησαν καὶ ἐγένοντο εἰς οὐδέν. μετὰ τοῦτον ἀνέστη Ἰούδας ὁ Γαλιλαῖος ἐν ταῖς ἡμέραις τῆς ἀπογραφῆς καὶ ἀπέστησε λαὸν ἱκανὸν ὀπίσω αὐτοῦ· κἀκεῖνος ἀπώλετο, καὶ πάντες ὅσοι ἐπείθοντο αὐτῷ διεσκορπίσθησαν(:διότι πριν από λίγο καιρό εμφανίστηκε ο Θευδάς, ο οποίος ισχυριζόταν ότι είναι κάποιος σπουδαίος. Κοντά του προσκολλήθηκαν ως οπαδοί του ένας αριθμός περίπου τετρακοσίων ανδρών. Ο ίδιος όμως δολοφονήθηκε, και όλοι όσοι τον ακολουθούσαν διαλύθηκαν και το κίνημά του εκμηδενίστηκε. Ύστερα απ’ αυτόν εμφανίστηκε ο Ιούδας ο Γαλιλαίος, τις μέρες που έγινε από τους Ρωμαίους η απογραφή για να επιβληθεί ο κεφαλικός φόρος. Και παρέσυρε σε επανάσταση πολύ λαό, ο οποίος τον ακολούθησε. Αλλά και εκείνος θανατώθηκε και χάθηκε, και όλοι όσοι τον ακολουθούσαν διασκορπίσθηκαν με τη βία των όπλων)»], αναγκάζονται να πουν και την αιτία του φόνου. Ώστε και αν θελήσεις να καλύψεις μία αμαρτία με αυτόν τον τρόπο, τόσο περισσότερο τη διαπομπεύεις· διότι η αμαρτία δεν κρύβεται με τη διάπραξη άλλης αμαρτίας, αλλά με την μετάνοια και την εξομολόγηση.
Πρόσεξε επίσης τον ευαγγελιστή, ότι όλα τα διηγείται κατά τρόπο μη ενοχλητικό και κάνει όσο του είναι δυνατόν και απολογία· διότι υπέρ του Ηρώδη λέγει: «εξαιτίας των όρκων και των προσκεκλημένων» και ότι λυπήθηκε· για την κόρη δε ότι «καθοδηγήθηκε από τη μητέρα της» και ότι «έφερε την κεφαλή στη μητέρα της», σαν να έλεγε δηλαδή ότι ξεπλήρωνε το πρόσταγμα εκείνης· διότι όλοι οι δίκαιοι δεν λυπούνται για αυτούς που υφίστανται κακά, αλλά για αυτούς που διαπράττουν κακά· διότι ούτε και ο Ιωάννης είχε αδικηθεί, αλλά αυτοί που διέπραξαν αυτά κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Ας μιμούμαστε λοιπόν και εμείς αυτούς και ας μην επεμβαίνουμε στις αμαρτίες των πλησίον μας, αλλά όσο μας είναι δυνατό, να τις καλύπτουμε. Ας αποκτήσουμε ευσεβή ψυχή· καθόσον και ο ευαγγελιστής μιλώντας για πόρνη και φόνισσα γυναίκα, μίλησε όσο του ήταν δυνατόν ηπιότερα· διότι δεν είπε «καθοδηγημένη από τη μιαίφονο και μυσαρή γυναίκα», αλλά «προβιβασθεῖσα ὑπὸ τῆς μητρὸς αὐτῆς(:καθοδηγημένη από τη μητέρα της)», ονομάζοντάς τις με τις πλέον εύφημες στην ακοή λέξεις. Ενώ εσύ και υβρίζεις και κακολογείς τον συνάνθρωπό σου, και δεν θα σου είναι δυνατόν να ανεχτείς ποτέ και να ενθυμηθείς κάποιον αδελφό σου που σε λύπησε, κατά τον τρόπο αυτό που ο ευαγγελιστής ομίλησε για την πόρνη, αλλά θα το έκανες αυτό με πολλή θηριωδία και χλευασμούς, και θα τον αποκαλούσες πονηρό, κακούργο, ύπουλο, ανόητο και με πολλά άλλα χειρότερα από αυτά· καθόσον πράγματι γινόμαστε θηρία και μιλούμε σαν να είναι κάποιος άνθρωπος διαφορετικού φύλου, τον κατηγορούμε, τον κακολογούμε και τον υβρίζουμε. Δεν είναι όμως παρόμοια η συμπεριφορά των αγίων, αλλά αυτοί μάλλον θρηνούν για όσους αμαρτάνουν παρά τους καταρώνται.
Αυτό λοιπόν ας πράττουμε και εμείς και ας θρηνούμε για την Ηρωδιάδα και για όλους εκείνους που τη μιμούνται· καθόσον πολλά παρόμοια συμπόσια γίνονται και σήμερα, και αν δεν είναι ο Ιωάννης αυτός που κατασφάζεται, είναι όμως τα μέλη του Χριστού, και μάλιστα κατά πολύ χειρότερο τρόπο· καθόσον αυτοί που χορεύουν σήμερα δεν ζητούν κεφαλή επάνω σε πιάτο, αλλά τις ψυχές των συνδαιτυμόνων τους· διότι όταν τους μεταβάλλουν σε δούλους και τους οδηγούν σε παράνομους έρωτες και υπερασπίζονται πόρνες, δεν αποκόπτουν την κεφαλή, αλλά κατασφάζουν την ψυχή, κάνοντάς τους μοιχούς και θηλυπρεπείς και πόρνους· διότι βέβαια μη μου πεις ότι πίνοντας και μεθώντας και βλέποντας γυναίκα να χορεύει και να αισχρολογεί, ότι δεν καταλαμβάνεσαι από κάποια αισχρή επιθυμία γι’αυτήν, ούτε ότι δεν παρασύρεσαι προς την ασωτία, νικώμενος από ηδονή. Και παθαίνεις εκείνο το φρικτό· μεταβάλλεις τα μέλη του Χριστού σε πόρνης μέλη[Α΄Κορ.6,15: «οὐκ οἴδατε ὅτι τὰ σώματα ὑμῶν μέλη Χριστοῦ ἐστιν; ἄρας οὖν τὰ μέλη τοῦ Χριστοῦ ποιήσω πόρνης μέλη; μὴ γένοιτο (:Ναι. Το σώμα δεν έγινε για την πορνεία αλλά για τον Κύριο. Δεν ξέρετε ότι τα σώματά σας είναι μέλη του Χριστού; Να αποσπάσω λοιπόν τα μέλη Του και να τα κάνω μέλη πόρνης; Ποτέ μην συμβεί να το κάνω αυτό)»]· διότι και αν ακόμη δεν είναι παρούσα η κόρη της Ηρωδιάδος, παρευρίσκεται όμως ο διάβολος, ο οποίος τότε χόρεψε διαμέσου εκείνης, και χορεύει τώρα μέσω αυτών και αναχωρεί αφού αιχμαλωτίσει τις ψυχές των συνδαιτυμόνων.
[Συνεχίζεται]
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία ΜΗ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1978, τόμος 10, σελίδες 870-883.
· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 66, σελ. 163– 168.
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016
· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm