«Ἰδού προείρηκα ὑμῖν ἅπαντα»[1]. Ὁ Κύριος μᾶς προλέγει αὐτά πού πρόκειται νά συμβοῦν λίγο πρίν τήν Δευτέρα Του Παρουσία. Μᾶς καλεῖ σέ πνευματική ἐγρήγορση, σέ πνευματικό ἀγῶνα, σέ προσπάθεια γιά κάθαρση, φωτισμό καί θέωση. Σέ ἕνωση μαζί Του, ἔτσι ὥστε νά σωθοῦμαι. Θά πρέπει νά ἀγωνιζόμαστε στήν πνευματική ζωή, γιά νά μπορέσουμε νά καθαριστοῦμε ἀπό τόν ρύπο τῆς ἁμαρτίας καί τῶν παθῶν καί ἔτσι νά σωθοῦμε.
«Τέλεια, βαθιά φιλοσοφημένη εἶναι ἡ θρησκεία μας», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος. «Τό ἁπλό εἶναι καί τό πιό πολύτιμο. Ἔτσι νά ἀγωνίζεσθε στήν πνευματική ζωή, ἁπλά, ἁπαλά, χωρίς βία. Ἡ ψυχή ἁγιάζεται καί καθαίρεται μέ τήν μελέτη τῶν λόγων τῶν Πατέρων, μέ τήν ἀποστήθιση ψαλμῶν, ἁγιογραφικῶν χωρίων, μέ τήν ψαλτική, μέ τήν εὐχή»[2]. Μᾶς λέγει ὁ Ἅγιος τούς τρόπους μέ τούς ὁποίους καθαρίζεται ὁ νοῦς, ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ἔχει ἀμαυρωθεῖ μετά τήν πτώση τῶν Πρωτοπλάστων καί τό κατ’ εἰκόνα πρίν εἶναι ἀμαυρωμένο.
«Δοθεῖτε λοιπόν, λέγει ὁ Ἅγιος, σέ αὐτά τά πνευματικά καί ἀφῆστε τα ὅλα τά ἄλλα. Στήν λατρεία τοῦ Θεοῦ μποροῦμε νά φτάσουμε εὔκολα, ἀναίμακτα. Εἶναι δύο δρόμοι πού μᾶς ὁδηγοῦν στόν Θεό, ὁ σκληρός καί κουραστικός μέ τίς ἄγριες ἐπιθέσεις κατά τοῦ κακοῦ καί ὁ εὔκολος μέ τήν ἀγάπη». Ὁ Ἅγιος ἐννοεῖ ἀφενός μέν τήν πολύ μεγάλη ἄσκηση πού ἔκαναν πολλοί Ἅγιοι, τόν δρόμο τόν αἱματηρό καί ὅπως λέει στήν συνέχεια, ἔχυσαν αἷμα καί ἔλαβαν πνεῦμα καί ἔφτασαν σέ πολύ μεγάλη ἀρετή, καί ὑπάρχει καί ὁ ἄλλος δρόμος τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό, τοῦ θείου ἔρωτος, ὁ ὁποῖος, ὅπως λέει ὁ Ὅσιος, ἐγώ βρίσκω ὅτι εἶναι πιό σύντομος καί σίγουρος, γιατί ἔτσι ὁ ἄνθρωπος, χωρίς πολύ κόπο ἀλλά ἐπειδή ἀγαπᾶ, τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ταπεινώνεται, ὑπακούει στόν Θεό ἐπειδή Τόν ἀγαπάει.
«Νά μελετᾶτε καί νά προσεύχεστε», ἔλεγε ὁ Ὅσιος, «καί νά ἔχετε ὡς στόχο νά προχωρήσετε στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας, πού εἶναι τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Μήν πολεμᾶτε νά διώξετε τό σκοτάδι ἀπό τό δωμάτιο τῆς ψυχῆς σας. Ἀνοῖξτε μιά τρυπίτσα, γιά νά ἔλθει τό φῶς καί τό σκοτάδι θά φύγει. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τά πάθη καί τίς ἀδυναμίες. Νά μήν τά πολεμᾶτε, ἀλλά νά τά μεταμορφώνετε σέ δυνάμεις, περιφρονώντας τό κακό»[3]. Γιατί ὅπως ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Παίσιος, τί εἶναι τά πάθη; Εἶναι οἱ δυνάμεις τις ψυχῆς οἱ ὁποῖες πῆραν λάθος κατεύθυνση καί ἀντί νά μᾶς ὁδηγοῦν στόν Θεό, μᾶς ὁδηγοῦν στήν αἰώνια κόλαση. Ἄν ὁ ἄνθρωπος ἀλλάξει τήν κατεύθυνση στήν ὁποία δίνει τήν ἐνεργητικότητά του, ἔτσι κατευθύνει τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς του πρός τόν Θεό, τότε σώζεται. Τότε μεταμορφώνει τά πάθη ἀπό βλαπτικά σέ πάθη θεοφιλή.
«Ἀνοῖξτε μιά τρυπίτσα στό φῶς καί θά φύγει τό σκοτάδι. Νά καταγίνεσθε μέ τά τροπάρια, τούς κανόνες, τήν λατρεία τοῦ Θεοῦ, τόν θεῖο ἔρωτα». Αὐτά συνιστοῦσε ὁ Ἅγιος. Ἔλεγε: «ὅλα τά ἅγια βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ Παρακλητική (ἡ Ὀκτώηχος δηλαδή), τό Ὡρολόγιο, τό Ψαλτήρι, τά Μηναῖα περιέχουν λόγια ἅγια, ἐρωτικά πρός τόν Χριστό μας. Νά τά διαβάζετε μέ χαρά καί ἀγάπη καί ἀγαλλίαση. Ὅταν δοθεῖτε σέ αὐτή τήν προσπάθεια μέ λαχτάρα, ἡ ψυχή σας θά ἁγιάζεται μέ τρόπο ἁπαλό, μυστικό, χωρίς νά τό καταλαβαίνετε. Οἱ βίοι τῶν Ἁγίων, καί πιό πολύ ὁ βίος τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Καλυβίτου, μοῦ ἔκανε ἐντύπωση, λέει ὁ Ὅσιος. Οἱ Ἅγιοι εἶναι οἱ φίλοι τοῦ Θεοῦ. Ὅλη τήν ἡμέρα μπορεῖτε νά ἐντρυφᾶτε καί νά ἀπολαμβάνετε τά κατορθώματά τους καί νά μιμεῖστε τόν βίο τους. Οἱ Ἅγιοι εἶχαν δοθεῖ ἐξ ὁλοκλήρου στόν Χριστό»[4]. Συνιστᾶ ἐδῶ ὁ Ἅγιος νά μελετοῦμε τά Συναξάρια τῶν Ἁγίων καί τούς Κανόνες, οἱ ὁποῖοι περιγράφουν τούς ἀγῶνες τους, ἀλλά καί τήν ἀγάπη πού εἶχαν πρός τόν Θεό.
«Μέ αὐτή τήν μελέτη», ἔλεγε ὁ Ὅσιος, «σιγά-σιγά θά ἀποκτήσετε τήν πραότητα, τήν ταπείνωση, τήν ἀγάπη καί ἡ ψυχή σας θά ἀγαθύνεται», δηλαδή θά καλοποιεῖται, θά γεμίζει μέ τήν θεία ἀγαθότητα. «Νά μήν διαλέγετε ἀρνητικούς τρόπους γιά τήν διόρθωσή σας», δηλαδή μήν πολεμᾶτε τό κακό, μήν ἀσχολεῖστε μέ τά ἀρνητικά, ἀλλά προσπαθῆστε νά κάνετε θετικό ἀγῶνα, θετική προσπάθεια, νά ἀγαπήσετε τόν Θεό καί νά καλλιεργήσετε τίς ἀρετές. «Δέν χρειάζεται -ἔλεγε- οὔτε τόν διάβολο νά φοβᾶσθε, οὔτε τήν κόλαση, οὔτε τίποτα. Δημιουργοῦν ἀντίδραση. Ὁ σκοπός δέν εἶναι νά κάθεσθε, νά πλήττετε καί νά σφίγγεστε γιά νά βελτιωθεῖτε. Ὁ σκοπός εἶναι νά ζεῖτε, νά μελετᾶτε, νά προσεύχεσθε, νά προχωρᾶτε στήν ἀγάπη, στήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, στήν ἀγάπη τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό εἶναι τό ἅγιο καί ὡραῖο πού εὐφραίνει κά ἀπαλλάσσει τήν ψυχή ἀπό κάθε κακό, ἡ προσπάθεια νά ἑνωθεῖ κανείς μέ τόν Χριστό.
Πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά γίνει γνήσιος καί ἀληθινός ἀναζητητής τοῦ Χριστοῦ. Νά Τόν γνωρίσει προσωπικά, νά ἀγαπήσει τόν Χριστό, νά λαχταρίσει τόν Χριστό, νά ζεῖ ἐν τῷ Χριστῷ σάν τόν Ἀπόστολο Παῦλο πού ἔλεγε: «Ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός»[5]. Αὐτό νά εἶναι ὁ στόχος σας. Οἱ ἄλλες προσπάθειες νά εἶναι μυστικές, κρυμμένες. Ἐκεῖνο πού θά πρέπει νά κυριαρχεῖ εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Αὐτό νά ὑπάρχει στό μυαλό, στή σκέψη, στήν φαντασία, στήν καρδιά, στή βούληση. Αὐτή ἡ προσπάθεια νά εἶναι ἡ πιό ἔντονη. Πῶς θά συναντήσετε τόν Χριστό; Πῶς θά ἑνωθεῖτε μαζί Του; Πῶς θά Τόν ἐνστερνιστεῖτε μέσα σας; Τί ἀδυναμίες ἀφῆστε τές ὅλες γιά νά μήν παίρνει εἴδηση τό ἀντίθετο πνεῦμα καί σᾶς βουτάει καί σᾶς καθηλώνει καί σᾶς βάζει σέ στενοχώρια»[6]. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀσχολοῦνται μέ τίς ἀδυναμίες τους καί λένε: Γιατί ἔχω αὐτό; Γιατί ἔχω ἐκεῖνο; Γιατί μοῦ ἦρθε αὐτός ὁ λογισμός; κ.λπ. Ἄς τά ἀφήσουμε ὅλα αὐτά, συνιστᾶ ὁ Ὅσιος, καί ἄς δοθοῦμε στήν ἀγάπη πρός τόν Θεό.
«Ἀφῆστε τίς ἀδυναμίες», ἔλεγε. «Μήν κάνετε καμία προσπάθεια νά ἀπαλλαγεῖτε ἀπό αὐτές. Ν’ ἀγωνίζεσθε μέ ἁπαλότητα καί ἁπλότητα, χωρίς σφίξιμο καί ἄγχος. Μή λέτε: «Τώρα θά σφιχτῶ, θά κάνω προσευχή ν’ ἀποκτήσω ἀγάπη, νά γίνω καλός κ.λπ.». Δέν εἶναι καλό νά σφίγγεσαι καί νά πλήττεις, γιά νά γίνεις καλός». Ἄλλωστε αὐτό, ὅταν τό λέει ὁ ἄνθρωπος, ἔχει καί ἐγωισμό. Γιατί νομίζει μέ τήν δύναμή του, μέ τήν προσπάθειά του θά γίνει καλός. Ἀλλά κανείς δέν μπορεῖ νά γίνει καλός χωρίς τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ. «Χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν»[7]. «Ὅλα νά γίνονται μέ ἁπαλό τρόπο», ἔλεγε ὁ Ὅσιος, «ἀβίαστα κι ἐλεύθερα. Οὔτε νά λέτε: «Θεέ μου, ἀπάλλαξέ με ἀπ’ αὐτό», παραδείγματος χάριν, τόν θυμό, τή λύπη. Δέν εἶναι καλό νά προσευχόμαστε ἤ καί νά σκεπτόμαστε τό συγκεκριμένο πάθος· κάτι γίνεται στήν ψυχή μας καί μπλεκόμαστε ἀκόμη περισσότερο. Ρίξου μέ ὁρμή γιά νά νικήσεις τό πάθος καί θά δεῖς τότε πῶς θά σ’ ἀγκαλιάσει, θά σέ σφίξει καί δέν θά μπορέσεις τίποτα νά κάνεις.
Μήν πολεμᾶτε ἀπευθείας τόν πειρασμό, μήν παρακαλεῖτε νά φύγει. Μή λέτε: «πάρ’ τον Θεέ μου!» Τότε τοῦ δίνετε σημασία κι ὁ πειρασμός σφίγγει. Γιατί παρόλο πού λέτε «πάρ’ τον, Θεέ μου», βασικά τόν θυμᾶστε καί τόν ὑποθάλπετε περισσότερο»[8]. Συνιστοῦσε ὁ Ὅσιος τήν περιφρόνηση στόν πειρασμό καί στόν πονηρό. Καί ἐπειδή ὁ πονηρός εἶναι πολύ ἐγωιστής, ὅταν τόν περιφρονοῦμε, τότε φεύγει.
«Ἡ διάθεση γιά ἀπαλλαγή βέβαια θά ὑπάρχει, ἀλλά θά εἶναι πάρα πολύ μυστική καί λεπτή, χωρίς νά φαίνεται», ἔλεγε ὁ Ὅσιος. «Θά γίνεται μυστικά. Θυμηθεῖτε ἐκεῖνο πού λέγει ἡ Ἁγία Γραφή: «μή γνώτω ἡ ἀριστερά σου, τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου»[9]. Ὅλη ἡ δύναμή σας νά στρέφεται στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, στή λατρεία Του, στήν προσκόλληση σ’ Αὐτόν. Ἔτσι ἡ ἀπαλλαγή ἀπ’ τό κακό καί τίς ἀδυναμίες θά γίνεται μυστικά, χωρίς νά παίρνετε εἴδηση, χωρίς κόπο.
«Αὐτή τήν προσπάθεια κάνω κι ἐγώ», ἔλεγε ὁ Ὅσιος. «Βρῆκα ὅτι εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος ἁγιασμοῦ, ἀναίμακτος. Καλύτερα, δηλαδή, νά ρίχνομαι στήν ἀγάπη, μελετώντας τούς κανόνες, τά τροπάρια, τούς ψαλμούς. Αὐτή ἡ μελέτη κι ἡ ἐντρύφηση, χωρίς νά τό καταλάβω, πηγαίνει τόν νοῦ μου πρός τόν Χριστό καί γλυκαίνει τήν καρδιά μου»[10]. Γιατί τά λόγια τῶν Ἁγίων πού ἔχουν καταγραφεῖ, πού μᾶς ἔχουν παραδοθεῖ μέσα ἀπό τά ἱερά βιβλία καί μάλιστα τά λειτουργικά βιβλία, εἶναι λόγοι πού ξεχειλίζουν ἀπό ἀγάπη γιά τόν Θεό καί μᾶς διδάσκουν καί μᾶς πῶς νά ἀγαπήσουμε τόν Θεό.
«Εὔχομαι», ἔλεγε ὁ Ὅσιος, «ἀνοίγοντας τά χέρια μέ λαχτάρα, μέ ἀγάπη, μέ χαρά, καί ὁ Κύριος μέ ἀνεβάζει στήν ἀγάπη Του». Τό ἔκανε αὐτό ὁ Ἅγιος, μελετώντας καί ἐντρυφώντας μέσα στά ἱερά λειτουργικά βιβλία. «Ὑπάρχουν καί πολλοί ἄλλοι τρόποι», ἔλεγε, «ὅπως γιά παράδειγμα νά θυμᾶσαι τόν θάνατο, τήν κόλαση, τόν διάβολο, καί ἔτσι ἀπό φόβο καί ὑπολογισμό ἀποφεύγεις τό κακό. Ἐγώ ὁ ἐλάχιστος δέν ἐφάρμοσα αὐτούς τούς τρόπους, πού κουράζουν, φέρνουν ἀντίδραση καί πολλές φορές φέρνουν τό ἀντίθετο ἀποτέλεσμα. Ἡ ψυχή ὅταν εἶναι εὐαίσθητη, εὐφραίνεται στήν ἀγάπη καί ἐνθουσιάζεται, δυναμώνεται καί μετασχηματίζει καί μεταποιεῖ καί μεταστοιχειώνει ὅλα τά ἀρνητικά καί τά ἄσχημα. Γι’ αὐτό ἐγώ προτιμῶ τόν «εὔκολο δρόμο», δηλαδή αὐτό τόν τρόπο πού τόν πετυχαίνομε μέ τή μελέτη τῶν κανόνων τῶν ἁγίων. Στούς κανόνες θά βροῦμε τρόπους πού μεταχειρίστηκαν οἱ Ἅγιοι, οἱ Ὅσιοι, οἱ Ἀσκηταί, οἱ Μάρτυρες. Καλό εἶναι νά κάνομε αὐτή τήν «κλοπή». Νά κάνομε κι ἐμεῖς ὅ,τι ἔκαναν ἐκεῖνοι. Αὐτοί ρίχθηκαν στήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Ἔδωσαν ὅλη τήν καρδιά τους. Νά κλέψομε τόν τρόπο τους»[11].
Ἡ ἀγάπη στόν Θεό εἶναι ἡ πρώτη καί πρωταρχική ἐντολή καί περιεκτική ἐντολή. Μέσα στήν ἀγάπη στόν Θεό περιέχονται ὅλες οἱ ἐντολές. Ἄν λοιπόν κανείς, κάνει αὐτό, ὅπως μᾶς διδάσκει ὁ Ὅσιος, τότε θά τηρήσει καί ὅλο τό Εὐαγγέλιο καί θά εὐαρεστήσει στόν Θεό καί θά σωθεῖ.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Μᾶρκ. 13, 23.
[2] Βίος καί Λόγοι, Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Β΄ ἔκδοση, Ἱ.Μ. Χρυσοπηγῆς (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου).
[3] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[4] Ὅ.π.
[5] Γαλ. 2, 20.
[6] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[7] Ἰωάν. 15, 5.
[8] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[9] Ματθ. 6, 3.
[10] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[11] Ὅ.π.