Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης
Ὁμότιμος Καθηγητὴς Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.
1. Δὲν εἴμαστε πλέον χριστιανικὸ κράτος. Τὰ ἔβαλε μὲ τὸν Θεὸ ὁ πρωθυπουργός
Μᾶς ἀξίωσε καὶ ἐφέτος ὁ Θεὸς νὰ τιμήσουμε τὴν μνήμη τῆς Ὁσιομάρτυρος Ἁγίας Παρασκευῆς καὶ νὰ διδαχθοῦμε ἀπὸ τὰ ἀσκητικὰ καὶ μαρτυρικά της κατορθώματα, σὲ μία πνευματικὰ δύσκολη ἐποχή, κατὰ τὴν ὁποία ἀπειλεῖται καὶ πάλι ἡ Χριστιανικὴ Πίστη, ἡ φίλη Ὀρθοδοξία.
Τότε, στὴν ἐποχὴ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, οἱ δυνάμεις τοῦ κακοῦ καὶ τῆς ἁμαρτίας προσπαθοῦσαν νὰ ἐμποδίσουν τὴν διάδοση καὶ ἐξάπλωση τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὁ ὁποῖος, ὡς ὁ νέος ἔφηβος τῆς ἱστορίας, μὲ τὴν πρωτοφανῆ θεϊκὴ δύναμη ποὺ διέθετε καὶ τὴν ἀξιωσύνη καὶ ἁγιωσύνη τῶν Χριστιανῶν, γκρέμισε τὸν παλαιὸ κόσμο τῆς πλάνης, τῆς κακίας, τοῦ μίσους, τῆς ἠθικῆς διαφθορᾶς καὶ ὁδήγησε τὴν ἀνθρωπότητα στὴν ἀληθινὴ Νέα Ἐποχή, στὴν Καινὴ Κτίση, τῆς ἀγάπης, τῆς συνδιαλλαγῆς, τῆς ἀρετῆς, τῆς συγχώρησης, τῆς ταπείνωσης, τῆς φιλανθρωπίας, τῆς ἁγιωσύνης, τῆς ἀληθινῆς θεογνωσίας. Ἡ πρὸ Χριστοῦ στείρα ἀνθρωπότητα γεννᾶ τώρα καὶ καρποφορεῖ πλῆθος, μυριάδες, ἁγίων ἀνθρώπων, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν. Συντελεῖται μία ἀληθινὴ ἀλλαγὴ καὶ ἀναγέννηση στὴν ἠθικὴ συμπεριφορὰ τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἀξία τοῦ ὁποίου ἐξυψώνεται, τοῦ καθενὸς ἀνθρώπου, ὡς εἰκόνας καὶ ὁμοίωσης τοῦ Θεοῦ.
Σήμερα, τώρα, οἱ δυνάμεις τοῦ κακοῦ καὶ τῆς ψευδώνυμης «Νέας Ἐποχῆς», ὄχι τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ τοῦ Ἀντιχρίστου, ἔχουν ἀνασυνταχθῆ ἐδῶ καὶ μερικοὺς αἰῶνες, ἰδιαίτερα στὴν σκοτεινὴ Δύση, στὴν Εὐρώπη καὶ στὴν προέκτασή της, τὴν Ἀμερική, καὶ στὰ παρακλάδια τους, καὶ ἐπιχειροῦν τὴν ἀνατροπή, προσπαθοῦν νὰ πάρουν τὴν ρεβάνς. Νὰ γκρεμίσουν, νὰ ξεθεμελιώσουν, τὶς χριστιανικὲς ἀξίες, νὰ ἀποχριστιανίσουν τὸν κόσμο καὶ νὰ ὁδηγήσουν ξανά τοὺς ἀνθρώπους στὴν διαφθορὰ καὶ στὴν διαστροφή. Ἡ Δύση ἔχει ἤδη ἤδη ἀποχριστιανισθῆ, ξεψυχάει ἐκεῖ ἡ Χριστιανικὴ Πίστη. Οἱ ἐκεῖ ἀνάξιοι ἐκπρόσωποι τοῦ Χριστοῦ, στὸν Παπισμὸ καὶ στὸν Προτεσταντισμό, ὄχι μόνο δὲν ἀντιδροῦν καὶ δὲν ἀντιστέκονται, ὅπως ἔκαναν οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες καὶ ἡ Ἁγία Παρασκευὴ στὴν καιρό τους, ἀλλὰ συνεργοῦν, συμμαχοῦν μὲ τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Χριστοῦ καὶ ἔχουν ἤδη προχωρήσει πολὺ στὸ καταστροφικό τους ἔργο.
Μέρος πλέον αὐτῆς τῆς σκοτεινῆς, τῆς ἀντίχριστης, Δύσης καὶ ἡ πατρίδα μας ἀλλοιώνεται καὶ μεταλλάσσεται σὲ μία μεταχριστιανική, μεταευαγγελικὴ καὶ μεταπατερικὴ χώρα, μὲ συμφωνία, δυστυχῶς, τοῦ συνόλου τῶν πολιτικῶν καὶ ἐκκλησιαστικῶν ἀρχόντων, μὲ ἐλάχιστες ἀσθενεῖς, ἀσθενέστατες, ἐξαιρέσεις. Δὲν θὰ ἀπαριθμήσω τοὺς κρίκους στὴν ἁλυσίδα τῶν κακῶν οὔτε θὰ διαζωγραφήσω τὸ ἠθικὸ καὶ πνευματικό μας κατάντημα τῶν τελευταίων δεκαετιῶν. Ὅσοι ἀνησυχοῦμε ἐδῶ καὶ πολὺ καιρὸ χτυποῦμε τὶς καμπάνες τοῦ κινδύνου γιὰ τὴν Πίστη καὶ γιὰ τὴν Πατρίδα μας, βλέπουμε τὶς φωτιὲς τοῦ κακοῦ νὰ γιγαντώνουν καὶ νὰ ἀπειλοῦν νὰ μᾶς κατακαύσουν[1].
Ἀρκεῖ καὶ μόνο νὰ ὑπενθυμίσω ὅτι ὁ ἐπανεκλεγεὶς πρωθυπουργός, ἐνθαρρύνθηκε ἀπὸ τὸ μεγάλο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ ποὺ τὸν ἐψήφισε, ὄχι πάντως ἀπὸ τὴν πλειοψηφία τοῦ ὑγιοῦς μέρους, ἀλλὰ ἀπὸ ἀκατήχητους καὶ ἀδιάφορους συμπολίτες μας, ποὺ ἐλάχιστα ἢ μηδενικὰ ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Ὀρθοδοξία. Ἀποβλέπουν μόνον στὴν καθημερινὴ ὑλική τους ἐπιβίωση καὶ στὰ ψίχουλα τῶν ἐπιδοτήσεων καὶ εἶναι εὐχαριστημένοι μὲ αὐτά. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ οὔτε αὐτοὶ οὔτε ὁ πρωθυπουργὸς συνειδητοποίησαν ὅσα ὀλέθρια πνευματικὰ ἔπραξε ἡ κυβέρνηση τὴν προηγούμενη τετραετία, ὅπως τὴν ἀποδοχὴ καὶ νομιμοποίηση τῆς προδοτικῆς συμφωνίας τῶν Πρεσπῶν, τὰ βλάσφημα μέτρα γιὰ τὸν Κορωνοϊό, τὸ κλείσιμο τῶν ναῶν, τὴν ἐντὸς τῶν ναῶν μασκοφορία, τὸν ὑποχρεωτικὸ ἐμβολιασμό, τὴν κατασυκοφάντηση τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τὴν ἀκύρωση τῆς ἁγιαστικῆς καὶ θεραπευτικῆς Χάριτος τῶν Ἁγίων Εἰκόνων, τὴν γιὰ πρώτη φορὰ ἐχθρικὴ στάση ἀπέναντι στὴν Ὀρθόδοξη Ρωσία, γιὰ νὰ παραλείψω καὶ ὅσα ἄλλα πολλά, ἀντορθόδοξα καὶ ἀνθελληνικὰ διαπράχθηκαν σὲ ἄλλους τομεῖς τοῦ ἐθνικοῦ μας βίου. Ἐνθαρρυμένος λοιπὸν καὶ ἐπηρμένος ἀπὸ τὸ ἐκλογικὸ ἀποτέλεσμα ὕψωσε τὸ σπιθαμιαῖο ἀνάστημά του καὶ τὰ ἔβαλε μὲ τὸν ἴδιο τὸν Θεὸ καταργώντας τὸν νόμο Του καὶ τὶς ἐντολές Του. Ἀμέσως μετὰ τὴν ἐκλογή του ἐξήγγειλε ξεδιάντροπα καὶ ἀνερυθρίαστα ὅτι θὰ ὑποστηρίξει τὸν κολοφώνα, τὴν ἀποκορύφωση, τῶν κακῶν, τὴν ὁμοφυλοφιλία, καὶ θὰ νομιμοποιήσει τὸν γάμο τῶν ὁμοφυλοφίλων.
Τὸ πήγαιναν σιγά-σιγὰ οἱ ἀντίχριστες πολιτικὲς δυνάμεις μετρώντας τὶς ἀντιδράσεις τῶν παραδοσιακῶν Ἑλλήνων, τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, ὑποστηρίζοντας τὶς «παρελάσεις ὑπερηφανείας» τῶν κιναίδων, εἰσάγοντας στὰ σχολεῖα τὴν κατάργηση τῆς διάκρισης τῶν φύλων, ἐπιτρέποντας εὔκολα τὴν ἀλλαγὴ φύλου ἀπὸ τοὺς ἀνηλίκους, νομοθετώντας τὴν συμβίωση τῶν ὁμοφύλων μὲ τὸ «σύμφωνο συμβίωσης». Τὶ ἄλλο ἀπέμεινε γιὰ νὰ ἀποδείξει ὁ πρωθυπουργὸς ὅτι ἡ Ἑλλάδα ἔπαυσε νὰ εἶναι ἕνα ὀρθόδοξο χριστιανικὸ κράτος, ὅτι ἀνήκει στὴν σωστὴ πλευρὰ τῆς ἱστορίας, ὅπως ἰσχυρίζεται, ὅτι ἔχει ταυτισθῆ ἀπόλυτα μὲ τὴν ἀντίχριστη, τὴν ἀποχριστιανισμένη Δύση, ὅτι δὲν ὑπολογίζει οὔτε τὸ Εὐαγγέλιο οὔτε τοὺς Ἁγίους; Αὐτὰ γι᾽ αὐτὸν ἀνήκουν πλέον στὸ παρελθόν, εἶναι γιὰ τοὺς καθυστερημένους, τοὺς συντηρητικούς, τοὺς ὀπισθοδρομικούς, τοὺς γραφικούς, τοὺς ἀπροσάρμοστους. Ἐκεῖ κατατάσσουν καὶ τὶς ἄλλες ὀρθόδοξες χῶρες ποὺ ἀντιδροῦν σὲ ὅλα αὐτά, τὴν Ρωσία, τὴν Σερβία, τὴν Βουλγαρία, τὴν Γεωργία, τὴν Μολδαβία, ἔχοντας ἐπὶ κεφαλῆς τὶς τοπικὲς ἐκκλησίες, τοὺς κληρικοὺς καὶ τοὺς μοναχούς. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀπουσιάζουν, σιωποῦν καὶ συνεργοῦν ὄχι μόνο μὲ τὴν σιωπή τους, ἀλλὰ καὶ μὲ ὑποστηρικτικὲς δηλώσεις καὶ πράξεις ἐπίορκων καὶ ἀναξίων ἐπισκόπων καὶ ἄλλων κληρικῶν καὶ λαϊκῶν, θεολόγων καὶ θεολογούντων. Ὁ Σοδομισμός, ἡ ἀρσενοκοιτία, ἡ παιδεραστία, ἡ ἀσέλγεια, θριαμβεύουν καὶ νομιμοποιοῦνται.
Οἱ πυρκαγιὲς ποὺ ξέσπασαν αὐτὲς τὶς ἡμέρες στὴν Ἀττική, στὴν Ρόδο, στὴν Κέρκυρα καὶ ἀλλοῦ[2], καὶ ἡ ἀδυναμία κατάσβεσής τους ἐξευτέλισαν τὴν αὐτοδυναμία καὶ παντοδυναμία τῆς κυβέρνησης Μητσοτάκη, τὸ θράσος καὶ τὴν ἔπαρσή του νὰ ἀγνοεῖ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ, νὰ τὰ βάζει μὲ τὸν μόνο αὐτοδύναμο καὶ παντοδύναμο Θεό. Ἂς ὑποδείξουν κάποιοι στὸ ἐπιτελεῖο του τὰ αὐτονόητα, ἂς ἀρθρώσει ἐπὶ τέλους ἐλεγκτικὸ λόγο ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, ἂς ξαναδιαβάσουν ὅλοι στὴν Ἁγία Γραφὴ τὴν διήγηση γιὰ τὴν καταστροφὴ τῶν Σοδόμων. Ὁ δικαιωματισμὸς τῶν ἀσελγῶν κατοίκων τότε ἔφθασε μέχρι τοῦ σημείου νὰ ζητοῦν νὰ ἀσελγήσουν ἀκόμη καὶ ἐπὶ τῶν ἀγγέλων, τοὺς ὁποίους φιλοξενοῦσε ὁ Λὼτ στὸ σπίτι του. Τοὺς εἶχε στείλει ὁ Θεὸς ὡς ἀνθρώπους, διότι δὲν πίστευε ὅτι εἶχαν φθάσει σὲ τέτοιο σημεῖο καταπτώσεως, καὶ ἔπρεπε νὰ διαπιστωθεῖ καὶ νὰ ἐλεγχθεῖ ἡ φοβερὴ ἀσέλγεια. Καὶ διαπιστώθηκε ὄντως, ὅπως περιγράφει τὸ βιβλίο τῆς Γενέσεως, ὅταν «οἱ ἄνδρες τῆς πόλεως οἱ Σοδομίται περιεκύκλωσαν τὴν οἰκίαν ἀπὸ νεανίσκου ἕως πρεσβυτέρου, ὁ λαὸς ἅμα. Καὶ ἐξεκαλοῦντο τὸν Λὼτ καὶ ἔλεγον πρὸς αὐτόν· ποῦ εἰσιν οἱ ἄνδρες οἱ εἰσελθόντες πρὸς σὲ τὴν νύκτα; Ἐξάγαγε αὐτοὺς πρὸς ὑμᾶς, ἵνα συγγενώμεθα αὐτοῖς». Καὶ μολονότι ὁ Λὼτ εὑρεθεὶς στὴν δύσκολη αὐτὴ θέση τοὺς προσέφερε τὶς δύο παρθένες κόρες του, γιὰ νὰ διασώσει τὸ σπίτι του ἀπὸ τὴν ἐντροπὴ τῆς ἀσέλγειας καὶ τῆς κακομεταχείρισης τῶν φιλοξενουμένων, οἱ Σοδομίτες ἀπείλησαν νὰ τὸν κακοποιήσουν καὶ κινήθηκαν νὰ σπάσουν τὴν πόρτα, ὁπότε ἐπενέβησαν οἱ ἄγγελοι, τοὺς ἐτύφλωσαν καὶ τοὺς περέλυσαν. Τὸ ἀποτέλεσμα; Ὁ Λὼτ καὶ ἡ οἰκογένειά του φυγαδεύθηκαν καὶ «Κύριος ἔβρεξεν ἐπὶ Σόδομα καὶ Γόμορρα θεῖον καὶ πῦρ παρὰ Κυρίου ἐξ οὐρανοῦ καὶ κατέστρεψε τὰς πόλεις ταύτας καὶ πᾶσαν τὴν περίχωρον καὶ πάντας τοὺς κατοικοῦντας ἐν ταῖς πόλεσι καὶ τὰ ἀνατέλλοντα ἐκ τῆς γῆς»[3].
Νά! λοιπόν, ποῦ ξαναφέραμε τὴν ἀνθρωπότητα ἀπὸ ἐκεῖ ψηλὰ ποὺ τὴν ἀνέβασαν ὁ Χριστός, οἱ Ἀπόστολοι, οἱ Μάρτυρες, ἡ Ἁγία Παρασκευή, οἱ Ἅγιοι Πατέρες ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ὅσοι ἀντιστεκόμαστε στὴν νέα αὐτὴ παρακμιακὴ ἐποχή, στὴν νέα αὐτὴ «ἄπιστη καὶ διεστραμμένη γενεά», ὅπως χαρακτήρισε ὁ Χριστὸς τὴν δική του ἐποχή[4], ἀντλοῦμε θάρρος καὶ παραδειγματιζόμασε ἀπὸ τοὺς βίους, τοὺς ἀγῶνες καὶ τὰ κατορθώματα τῶν Ἁγίων. Ἂς ρίξουμε λοιπὸν σύντομα μία ματιὰ στὸ βίο τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς ὡς πρότυπο χριστιανικῆς ζωῆς καὶ μαρτυρίας. Εἶναι ἐπ᾽ αὐτοῦ χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ μεγάλος αὐτὸς διδάσκαλος καὶ ἰσαπόστολος τῶν χρόνων τῆς Τουρκοκρατίας (1714-1779), ἑρμηνεύοντας τὴν Παραβολὴ τοῦ Σπορέως καὶ ἐξηγώντας ποιοὺς ἐννοεῖ ὁ Χριστός, ὅταν λέγει ὅτι ὁ σπόρος ποὺ ἔπεσε στὴν καλὴ γῆ καρποφόρησε καὶ ἀπέδωσε σὲ ἕνα χωράφι τριάντα τοῖς ἑκατὸ (30%), σὲ ἄλλο ἑξήντα καὶ σὲ ἄλλο ἑκατὸ τοῖς ἑκατό, διδάσκει ὅτι ἡ Ἁγία Παρασκευὴ πνευματικὰ καρποφόρησε ἑκατὸ τοῖς ἑκατό, διότι ἀπὸ τὴν βρεφικὴ ἡλικία, «ἐκ σπαργάνων», ἀφιερώθηκε στὸν Χριστὸ καὶ σ᾽ ὅλη της τὴν ζωὴ διακρίθηκε γιὰ τὴν ἁγνότητα, τὴν ἀπόσπαση ἀπὸ τὰ κοσμικά, τὴν παρρησία καὶ τὴν σταθερὴ ὁμολογία της.
Ἂς παρακολουθήσουμε σύντομα τὴν ζωή της, ὅσα λέγει ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, καὶ στὸ τέλος θὰ συναγάγουμε μερικὰ πολύτιμα διδάγματα.
2. Ἡ ἁγνὴ καὶ ὁμολογητική ζωή της.
Ἡ Ἁγία Παρασκευὴ ἔζησε κατὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ αὐτοκράτορος Ἀντωνίνου τοῦ Εὐσεβοῦς (138-161 μ.Χ). Γεννήθηκε σὲ χωριὸ κοντὰ στὴν Ρώμη ἀπὸ Χριστιανοὺς γονεῖς, τὸν Ἀγάθωνα καὶ τὴν Πολιτεία, οἱ ὁποῖοι ὅμως ἦσαν ἄτεκνοι, καὶ γι᾽ αὐτὸ παρακαλοῦσαν στὶς προσευχές τους ἀδιάλειπτα τὸν Θεὸ νὰ τοὺς χαρίσει τέκνο. Καὶ ὁ Θεός, ποὺ ἀκούει πάντοτε τὶς προσευχὼς τῶν εὐσεβῶν, τοὺς ἐχάρισε κορίτσι, τὴν παρούσα Ἁγία, τὴν ὁποία ὀνόμασαν Παρασκευή, ἐπειδὴ τὴν ἐβάπτισαν τὴν ἕκτη ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος. Αὐτή, «ἐκ σπαργάνων», ἀπὸ τὰ βρεφικά της χρόνια, σὰν τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Πρόδρομο, ἀφιέρωσε τὸν ἑαυτό της στὸν Θεό, μὲ τὶς συμβουλὲς καὶ νουθεσίες τῆς μητέρας της. Ὅπως λέγει τὸ σύντομο Συναξάρι τοῦ Μηναίου «Αὕτη, ἐκ σπαργάνων μητρικῶν, τῷ Θεῷ ἑαυτὴν ἀναθεῖσα, ἦν παιδευομένη καὶ νουθετουμένη παρὰ τῆς μητρὸς αὐτῆς». Ἔμαθε γρήγορα τὰ ἱερὰ γράμματα. Εἶχε διαρκῶς στὰ χέρια της τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ δὲν παρέλειπε νὰ ἐκκλησιάζεται καὶ νὰ προσεύχεται. Τώρα οἱ περισσότερες μητέρες ἀδιαφοροῦν γιὰ τὴν χριστιανικὴ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν τους, ἐνῷ θὰ πρέπει αὐτὲς πρῶτα, καὶ οἱ πατέρες βέβαια, νὰ εἶναι οἱ πρῶτοι δάσκαλοι τῶν παιδιῶν τους καὶ οἱ ἀγαθοὶ σύμβουλοι. Φροντίζουν μόνον γιὰ τὰ σωματικὰ καὶ ὑλικά, νὰ τὰ καλοντύσουν καὶ νὰ τὰ καλοθρέψουν, ἀδιαφοροῦν γιὰ τὶς ψυχές τους, γιὰ τὴν πνευματική τους ἀνατροφὴ καί, ὅπως λέγει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος, σκοτώνουν τὶς ψυχές τους, γίνονται παιδοκτόνοι[5]. Στὶς ἡμέρες μας μάλιστα ἡ ἄθεη καὶ ἀντίχριστη παιδεία τῶν κυβερνήσεως τοῦ Τσίπρα καὶ τοῦ Μητσοτάκη, μὲ ὑπουργοὺς τοὺς Φίλη, Γαβρόγλου καὶ Κεραμέως ἔβγαλαν τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τοὺς Ἁγίους ἀπὸ τὴν σχολικὴ παιδεία, εἰσήγαγαν τὸν εἰδωλολατρικὸ Συγκρητισμὸ καὶ τὴν σεξουαλικὴ διαπαιδαγώγηση, τὴν ἀθώωση τοῦ Σοδομισμοῦ, ἀπὸ τὸ Νηπιαγωγεῖο καὶ τὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο, «ἐκ σπαργάνων».
Ὅταν ἀπέθαναν οἱ γονεῖς της, ποὺ ἦσαν πλούσιοι, ἡ Ἁγία Παρασκευὴ ἐμοίρασε τὴν περιουσία της στοὺς πτωχούς, ἐκάρη μοναχὴ καὶ μετὰ ἀπὸ λίγο καιρὸ βγῆκε ἀπὸ τὸ Μοναστήρι, σὰν τὸν Ἅγιο Κοσμᾶ τὸν Αἰτωλό, καὶ μὲ πολλὴ παρρησία καὶ τόλμη μία νεαρὴ κοπέλλα, σὲ ἕνα ἐχθρικὸ γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς εἰδωλολατρικὸ περιβάλλον, ἐκήρυττε τὸν Χριστό, μὲ συνέπεια νὰ ὁδηγήσει πολλοὺς εἰδωλολάτρες στὴν ἀληθινὴ θεογνωσία. Δὲν τὸ ἄντεξαν αὐτὸ κάποιοι φθονεροὶ Ἰουδαῖοι, βλέποντας νὰ θριαμβεύει ὁ Χριστός, τὸν ὁποῖον ἐσταύρωσαν οἱ προπάτορές τους, καὶ τὴν κατήγγειλαν στὸν αὐτοκράτορα Ἀντωνῖνο, ὁ ὁποῖος, ὅταν ἔφεραν τὴν Ἁγία μπροστά του, ἐθαύμασε τὴν σύνεση καὶ τὴν ὀμορφιά της. Προσπάθησε κατ᾽ ἀρχὴν μὲ κολακεῖες καὶ ὑποσχέσεις, ἔπειτα δὲ καὶ μὲ ἀπειλὲς βασάνων, νὰ κάμψει τὴν ἡρωϊκή της ψυχή, καὶ νὰ τὴν κάνει νὰ ἀρνηθεῖ τὸν Χριστὸ καὶ νὰ προσκυνήσει τὰ εἴδωλα. Ἀκλόνητη καὶ ἄκαμπτη ἡ Ἁγία τοῦ ἔδωσε μία ἀπάντηση, τὴν ὁποία οἱ ἁγιογράφοι τὴν βάζουν σὲ μία περγαμηνὴ ποὺ κρατᾶ στὸ χέρι της καὶ λέγει: «Μή μοι γένοιτο ἀρνήσασθαι τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ μου· θεοὶ γὰρ οἱ τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν μὴ ποιήσαντες ἀπολέσθωσαν;»[6]. Δηλαδή, νὰ μὴ μοῦ συμβεῖ νὰ ἀρνηθῶ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ μου. Ἀντίθετα νὰ χαθοῦν, νὰ καταστραφοῦν, οἱ ψεύτικοι θεοὶ ποὺ δὲν δημιούργησαν τὸν οὐρανὸ καὶ τὴν γῆ.
Δὲν θὰ ἀναφέρω τὰ φρικτὰ βασανιστήρια, στὰ ὁποῖα ὑπέβαλαν τὴν Ἁγία ὁ Ἀντωνῖνος καὶ δύο ἄλλοι ἡγεμόνες μετὰ ἀπὸ αὐτόν, ὁ Ἀσκληπιὸς καὶ ὁ Ταράσιος, ἀπὸ τὰ ὁποῖα θαυματουργικὰ διασωζόταν, μὲ συνέπεια οἱ δύο πρῶτοι νὰ πιστεύσουν στὸν Χριστὸ μαζὶ μὲ πλῆθος ἄλλων ἀνθρώπων. Μόνον ὁ τρίτος, ὁ Ταράσιος, ἔμεινε στὴν ἀπιστία καὶ στὴν σκληροκαρδία του, καὶ μὴ γνωρίζοντας μὲ ποιὸν ἄλλο τρόπο νὰ τὴν βασανίσει, ἀφοῦ ἐδοκίμασε πολλούς, ἔδωσε ἐντολὴ καὶ μὲ ξίφος ἔκοψαν τὴν κεφαλή της: «Τελευταῖον δὲ ξίφει τὴν κεφαλὴν αὐτῆς ἀπέτεμεν»[7].
Δεῖγμα πάντως τῆς παντοδυναμίας τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος, ὡς Δημιουργὸς καὶ Προνοητὴς τῆς Κτίσεως, ρυθμίζει καὶ ἐλέγχει τὶς φυσικὲς δυνάμεις καὶ εἴτε ἐνισχύει τὴν ἐνέργειά τους εἴτε τὴν ἀναστέλλει καὶ τὴν μεταβάλλει, δεῖγμα λοιπὸν αὐτῆς τῆς δυνάμεως, ποὺ τὴν ἀγνόησαν πολιτικοὶ καὶ ἐκκλησιαστικοὶ ἄρχοντες στὶς πρόσφατες πυρκαγιές, ποὺ ἀνεξέλεγκτες καὶ ἀνίκητες κατέκαψαν τὴν χώρα μας, μᾶς παρέχει ὁ Βίος τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. Δύο φορὲς προσπάθησαν νὰ τὴν κάψουν οἱ ἡγεμόνες μέσα σὲ λέβητα χάλκινο, γεμᾶτο ἀπὸ πίσσα, λάδι καὶ μολύβι, κάτω ἀπὸ τὸν ὁποῖο ἔκαιγε δυνατὴ φωτιά. Μέσα στὸν φλεγόμενο λέβητα ὅμως ἡ Ἁγία δροσιζόταν καὶ ἔμεινε ἀβλαβής, μὲ συνέπεια νὰ μὴν πιστεύει στὰ μάτια του ὁ Ἀντωνῖνος καὶ νὰ προτρέπει τὴν Ἁγία νὰ τὸν ραντίσει μὲ τὰ χέρια της, γιὰ νὰ δοκιμάσει ἂν ὄντως καῖνε τὰ ὑγρὰ τοῦ καζανιοῦ. Γέμισε τότε ἡ Ἁγία τὰ χέρια της καὶ ἔρριξε τὸ ὑγρὸ στὸ πρόσωπο τοῦ ἡγεμόνος, μὲ συνέπεια ἀπὸ τὴν πολλὴ θερμότητα νὰ χάσει τὴν ὅραση καὶ στὰ δυό του μάτια. Τότε ἐπίστευσε καὶ παρακάλεσε τὴν Ἁγία νὰ τὸν θεραπεύσει καὶ νὰ ξαναβρεῖ τὸ φῶς του, πρᾶγμα ποὺ ἔπραξε ἡ Ἁγία καὶ ἐκέρδισε τὸν Ἀντωνῖνο καὶ τοὺς περὶ αὐτὸν στὴν χριστιανικὴ πίστη. Ἀνίκητες καὶ ἀνεξέλεγκτες οἱ πρόσφατες πυρκαγιές, γιὰ νὰ φανεῖ ἡ ἀδυναμία τῶν κυβερνώντων καὶ ἡ «ὕβρις», ἡ ὑπερήφανη ἀλαζονεία καὶ ἐμπιστοσύνη στὶς δικές τους δυνάμεις, ἄφησαν ὀπίσω τους μαυρίλα καὶ ἀποκαΐδια, ἀπανθρακωμένα δάση καὶ περιουσίες, καὶ νικημένο τὸν «παντοδύναμο» πρωθυπουργό. Ὁ Ἀντωνῖνος βρῆκε τὴν ὅρασή του, γιατὶ ἀναγνώρισε τὴν ἀδυναμία του. Μακάρι νὰ ἀνοίξουν τὰ μάτια τῆς ψυχῆς τῶν σημερινῶν ἀπίστων καὶ ἀθέων, ποὺ τολμοῦν νὰ τὰ βάζουν μὲ τὸν ἀνίκητο καὶ παντοδύναμο Θεό, ἀψηφώντας τὶς ἐντολὲς καὶ τὴν διδασκαλία Του.
3. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς γιὰ τὴν Ἁγία Παρασκευή.
Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ μεγάλος αὐτὸς διδάχος τοῦ Γένους τῶν χρόνων τῆς Τουρκοκρατίας, ποὺ ἔσωσε τὴν Πίστη τῶν ὑποδούλων καὶ προετοίμασε τὴν ἐθνικὴ Παλλιγγενεσία τοῦ 1821, στὶς ἁπλοϊκὲς Διδαχές του ἀναφέρεται ἰδιαίτερα στὴν Ἁγία Παρασκευὴ ὡς παράδειγμα ὁλοκληρωτικῆς ἐφαρμογῆς τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴν παιδική της ἡλικία. Ἑρμηνεύει τὴν γνωστὴ ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο Παραβολὴ τοῦ Σπορέως[8], ὅπου ὁ Χριστὸς θέλησε νὰ δείξει ὅτι ὁ ἴδιος ὡς γεωργός, ὡς σπορεύς, σπέρνει τὸν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου, ὁ ὁποῖος πέφτοντας σὲ ἀκαλλιέργητες, σκληρές, ἐπιπόλαιες, καὶ γεμᾶτες ἀπὸ κοσμικὲς φροντίδες ψυχὲς δὲν καρποφορεῖ καὶ πάει χαμένος. Ἀλλὰ ἀκόμη καὶ σὲ καλοπροαίρετες ψυχές, σὲ καλὸ ἔδαφος, καὶ ἂν πέσει, δὲν καρποφορεῖ τὸ ἴδιο, ἀλλὰ ἀνάλογα μὲ τὴν ποιότητα τὴν πνευματικὴ τοῦ καλοπροαίρετου δίνει ἀλλοῦ τριάντα, ἀλλοῦ ἐξήντα καὶ ἀλλοῦ ἑκατὸ τοῖς ἑκατό: «Καὶ ἄλλα ἔπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν τὴν καλὴν καὶ ἐδίδου καρπὸν ὃ μὲν ἑκατόν, ὃ δὲ ἑξήκοντα, ὃ δὲ τριάκοντα»[9].
Ἀφοῦ λοιπὸν ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἀναφέρει παραδείγματα γιὰ τὰ καλὰ καὶ κακὰ ἐδάφη, λέγει καὶ γιὰ τὴν Ἁγία Παρασκευή:
«Νὰ εἰποῦμεν καὶ διὰ τὴν καλὴν γῆν. Ἡ ἁγία Παρασκευὴ ἦτο δώδεκα χρονῶν κόρη ἀπὸ γένος εὐγενικόν. Μείνασα ὀρφανὴ ἐμοίρασεν ὅλην της τὴν περιουσίαν εἰς τοὺς πτωχούς, καὶ μὲ αὐτὰ ἠγόρασε τὸν παράδεισον. Καὶ μετεχειρίζετο ὡς φτιασίδια τὰ δάκρυα, ἐνθυμουμένη τὰς ἁμαρτίας της. Ὡς σκουλαρίκια εἶχε τὰ ὦτα της ἀνοικτὰ διὰ ν᾽ ἀκούῃ τὰς Ἁγίας Γραφάς. Ὡς κορδόνι εἶχε τὰς πολλὰς νηστείας, ὁποὺ ἔκαμον τὸν λαιμόν της καὶ ἔλαμπεν ὡς ὁ ἥλιος. Ὡς δακτυλίδια τοὺς κόμβους τῶν δακτύλων της ἀπὸ τὰς πολλὰς μετανοίας ὁποὺ ἔκαμνεν. Ὡς χρυσοῦν ζωνάριον τὴν παρθενίαν ὁποὺ ἐφύλαξεν εἰς ὅλην της τὴν ζωήν. Ὡς φόρεμα τὴν ἐντροπὴν ὁποὺ εἶχεν εἰς τὸν ἑαυτόν της καὶ ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ ὁποὺ τὴν ἐσκέπαζεν. Ἔτσι ἐστολίζετο ἡ Ἁγία. Ἀνίσως καὶ εἶνε κανένα κορίτσι καὶ θέλῃ νὰ στολίζεται, ἂς στοχασθῇ τὶ ἔκαμνεν ἡ Ἁγία, νὰ κάμνῃ καὶ ἐκείνη, ἂν θέλῃ νὰ σωθῇ. Ἔτσι, ἀδελφοί μου, ἡ ἁγία Παρασκευὴ ἔμαθε γράμματα καὶ ἔγινε σοφωτάτη. Καὶ διὰ τὴν καθαρότητά της τὴν ἠξίωσεν ὁ Θεὸς καὶ ἔκαμνε καὶ θαύματα. Ἰάτρευε τυφλούς, κωφούς· ἀνέστηνε νεκρούς. Δύο Ἑβραῖοι, τέκνα τοῦ διαβόλου, βλέποντες τὴν Ἁγίαν νὰ κάμνῃ θαύματα, τὴν ἐφθόνησαν καὶ τὴν διέβαλον εἰς τὸν βασιλέα Ἀντωνῖνον ὡς χριστιανήν. Τὴν κράζει λοιπὸν ὁ βασιλεὺς καὶ τῆς λέγει ν᾽ ἀρνηθῇ τὸν Χριστὸν καὶ νὰ προσκυνήσῃ τοὺς θεούς, νὰ τὴν κάμῃ βασίλισσαν. Λέγει του ἡ Ἁγία: Ἐγὼ δὲν εἶμαι ἀνόητη ὡσὰν ἐσένα, νὰ ἀρνηθῶ τὸν Χριστόν μου καὶ νὰ ὑπάγω εἰς τὸν διάβολον· ν᾽ ἀφήσω τὴν ζωὴν καὶ νὰ ὑπάγω εἰς τὸν θάνατον. Ἄμποτε νὰ ἄφηνες καὶ σὺ τὸ σκότος καὶ νὰ ἤρχεσο εἰς τὸ φῶς. Ἀκούετε, ἀδελφοί μου, ἕνα κορίτσι νὰ ὁμιλῇ μὲ τοιαύτην παρρησίαν ἐμπρὸς εἰς ἕνα βασιλέα; Ὅστις ἔχει τὸν Χριστὸν μέσα εἰς τὴν καρδίαν του, δὲν φοβεῖται ὅλον τὸν κόσμον. Ἀνίσως θέλωμεν καὶ ἡμεῖς νὰ μὴ φοβούμεθα μήτε ἀνθρώπους μήτε δαίμονας, νὰ ἔχωμεν τὸν Θεὸν εἰς τὴν καρδίαν μας. Λέγει ὁ βασιλεὺς τῆς Ἁγίας: Σοῦ δίδω τρεῖς ἡμέρες διορίαν· ἂν δὲν μοῦ ὑπακούσῃς, θὰ σὲ θανατώσω. Λέγει του ἡ Ἁγία: Βασιλεῦ, ἐκεῖνο ὁποὺ θέλεις νὰ κάμῃς εἰς τρεῖς ἡμέρας, κάμε το τώρα, διότι ἐγὼ δὲν ἀρνοῦμαι τὸν Χριστόν μου. Τότε προστάζει ὁ βασιλεὺς καὶ ἄναψαν μίαν μεγάλην πυρκαϊὰν καὶ βάνουν ἕνα καζάνι γεμᾶτο πίσσαν καὶ θειάφι καὶ βράζει καλά. Βλέπουσα ἡ Ἁγία τὸ καζάνι ἐχαίρετο, ὅτι ἔμελλε ν᾽ ἀναχωρήσῃ ἀπὸ τοῦτον τὸν ψεύτικον κόσμον καὶ νὰ ὑπάγῃ εἰς ἐκεῖνον τὸν ἀληθινὸν καὶ αἰώνιον. Προστάζει ὁ βασιλεὺς νὰ βάλουν τὴν Ἁγίαν εἰς τὸ καζάνι διὰ νὰ καῇ. Ἡ Ἁγία ἔκαμε τὸν σταυρόν της καὶ ἐμβαίνει μέσα. Περιμένει δύο – τρεῖς ὥρας ὁ βασιλεὺς καὶ βλέπων ὁποὺ δὲν καίεται ἡ Ἁγία τῆς λέγει: Παρασκευὴ, διατὶ δὲν καίεσαι; Λέγει του ἡ Ἁγία: Διότι ὁ Χριστὸς ἐδρόσισε τὸ νερὸ καὶ δὲν καίομαι. Λέγει της ὁ βασιλεύς: Ράντισόν με καὶ ἐμὲ διὰ νὰ ἴδω, καίει; Ἐπῆρεν ἡ Ἁγία μὲ τάς δύο της χεῖρας καὶ τοῦ ρίπτει εἰς τὸ πρόσωπον καὶ εὐθύς, ὢ τοῦ θαύματος! ἐτυφλώθη καὶ ἐγδάρθη τὸ πρόσωπόν του. Φωνάζει ὁ βασιλεύς: Μέγας ὁ Θεὸς τῶν χριστιανῶν καὶ εἰς αὐτὸν πιστεύω, καὶ ἐγώ· καὶ ἔβγα νὰ μὲ βαπτίσῃς. Ἐβγῆκεν ἡ Ἁγία καὶ τὸν ἐβάπτισε μὲ ὅλον του τὸ βασίλειον. Ἔπειτα τὴν ἀποκεφάλισεν ἄλλος βασιλεὺς καὶ ὑπῆγεν εἰς τὸν παράδεισον νὰ χαίρεται πάντοτε. Αὐτὴ ἡ Ἁγία ἔκαμε τὰ ἑκατὸν κατὰ τὸν λόγον τοῦ Κυρίου»[10].
4. Μηνύματα Ἐπικαιρότητας
Εἶναι πολλὰ τὰ διδάγματα καὶ τὰ μηνύματα ποὺ ἐκπέμπει ὁ βίος τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. Ἐπισημαίνει ἐν πρώτοις τὴν μεγάλη σημασία τῆς οἰκογένειας στὴν ἀνατροφὴ καὶ στὴν προκοπὴ τῶν παιδιῶν. Ἐκ σπαργάνων, ἀπὸ τὴν κούνια, ἀνατράφηκε ἡ Ἁγία ἀπὸ τοὺς γονεῖς της μὲ τὶς χριστιανικὲς ἀρετὲς καὶ ἀξίες. Ἕνας ὕμνος λέγει: «Ἐκ σπαργάνων μητρῴων σὺ τῷ Χριστῷ σεαυτὴν ἀναθεῖσα διηνεκῶς αὐτῷ εὐηρέστησας»[11].Εἶναι βέβαιο, ἂν λάβει κανεὶς κατὰ νοῦν τὴν γενικὴ γραμμὴ τῆς ἐπανεκλεγείσας κυβέρνησης, ὅτι τὸ νέο ὑπουργεῖο οἰκογένειας ποὺ ἵδρυσε ὁ πρωθυπουργὸς δὲν θὰ πορευθεὶ στὴν γραμμὴ τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῆς Ἑλληνορθόδοξης Παράδοσης. Μακάρι νὰ διαψευσθοῦμε.
Ἄλλο ἐκκωφαντικὸ ἠχηρὸ μήνυμα εἶναι ἡ ἠθικὴ καθαρότητα καὶ ἁγνότητα, ἡ παρθενία τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, μιᾶς πλούσιας καὶ ὄμορφης κοπέλλας. Σήμερα μόνον χλεύη, εἰρωνία, καὶ γέλωτες προκαλεῖ ἡ ἀναφορὰ εἰς αὐτὲς τὶς ἀρετές. Οἱ νέοι καὶ οἱ νέες μας ἔχουν ξεστρατίσει στὴν πλειονότητά τους τελείως. Ἔχουν παραδοθῆ πρὶν ἀπὸ τὸ γάμο στὶς σαρκικὲς ἡδονὲς καὶ ἀπολαύσεις, ποὺ συνιστοῦν τὸ ἁμάρτημα τῆς πορνείας, καὶ μετὰ τὸν γάμο στὶς ἐξωσυζυγικὲς σχέσεις τῆς μοιχείας, στὰ εὔκολα διαζύγια καὶ στὴν διάλυση τῆς οἰκογένειας. Ὁ πολυδιαφημισμένος Τουρισμός, γιὰ τοὺς ἠθικοὺς κινδύνους τοῦ ὁποίου εἶχαν εἰδοποιήσει οἱ ἀληθινὰ Ὅσιοι Γέροντες Φιλόθεος Ζερβάκος, καὶ Αὐγουστῖνος Καντιώτης, μὲ τὰ ἐλευθεριάζοντα ἤθη τῶν Δυτικῶν Τουριστῶν, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, ἔχει συμβάλει ἀποφασιστικὰ στὴν ἐξαχρείωση τῶν Ἑλλήνων. Πολλοὶ ὕμνοι ἀναφέρονται στὴν καθαρότητα τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, στὴν ἁγνότητα καὶ παρθενία της. Θὰ μνημονεύσουμε μόνον αὐτὸν ποὺ ἀκούσαμε ὡς Δοξαστικὸ τῶν Αἴνων τοῦ Ὄρθρου: «Ἐν πόλει τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἐν ὄρει ἁγίῳ αὐτοῦ, ἐκεῖ κατεσκήνωσεν ἡ Ἁγία, τὴν λαμπάδα ἄσβεστον τηρήσασα. Ἀκούσωμεν τῆς παρθένου ἐγκώμιον· Ὦ Παρθενία, ναὸς Θεοῦ! ὦ Παρθενία, Μαρτύρων δόξα! ὦ Παρθενία, Ἀγγέλων συμμέτοχε». Τώρα ἀντιστρέφεται ὁ ὕμνος· στὴν πρώην Χριστιανικὴ καὶ Ὀρθόδοξη Ἑλλάδα κατασκηνώνουν πόρνοι, μοιχοὶ καὶ ὁμοφυλόφιλοι μὲ σβησμένες τὶς λαμπάδες τῆς καθαρότητας. Ὦ σαρκικὲς ἐκτροπὲς καὶ ἀνωμαλίες, ναὸς τοῦ Διαβόλου, δόξα, καὶ καύχημα τῶν ἁμαρτωλῶν, τῶν δαιμόνων σύμμαχοι.
Καὶ ἕνα ἄλλο ἠχηρὸ μήνυμα στέλνει ἡ Ὁμολογία τῆς Πίστεως μπροστὰ σὲ πανίσχυρους αὐτοκράτορες καὶ ἡγεμόνες, σὰν τοὺς σημερινοὺς παγκόσμιους καὶ τοπικοὺς ἄρχοντες τῆς δῆθεν «Νέας Τάξης Πραγμάτων», παλαιᾶς ὅμως καὶ γερασμένης, ποὺ τὰ ἔβαλαν ὑβριστικὰ μὲ τὸν Θεό, ὅπως ὁ προστάτης τους Ἑωσφόρος. Ἡ παρρησία καὶ τὸ θάρρος μιᾶς νεαρῆς κοπέλλας κουρέλιασε καὶ ἐξευτέλισε τὴν αὐτοδυναμία καὶ παντοδυναμία τῶν τότε κυβερνώντων καὶ ἔδειξε ἐπίσης πὼς οἱ γυναῖκες, μὲ τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ καὶ τὶς ἀρετές τους, εἶναι ἰσάξιες μὲ τοὺς ἄνδρες καὶ πολλὲς φορὲς τοὺς ξεπερνοῦν, καὶ ἂς διεκδικοῦν σὲ λάθος κατεύθυνση τὴν ἰσότητα τὰ ἀνόητα φεμινιστικὰ κινήματα, ποὺ μᾶς κουβαλήθηκαν ἀπὸ τὴν Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀμερική. Ἕνας ὕμνος τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς τῆς Ἁγίας μᾶς λέγει ὅτι ἕνα νεαρὸ κορίτσι μὲ τὴν δύναμη τοῦ Σταυροῦ κατανίκησε τὸν ἀλαζόνα Διάβολο, ποὺ νόμιζε ὅτι θὰ στήσει τὸν θρόνο του πιὸ ψηλὰ ἀπὸ τὸν Θεό, νικήθηκε ὅμως καὶ ἔπεσε σὰν ἀδύναμο σπουργίτι στὰ πόδια τῆς Ἁγίας[12]. Ἂς μὴ περιφρονοῦν λοιπὸν ὡς γραφικοὺς καὶ καθυστερημένους οἱ ἐπηρμένοι ἄρχοντες ὅσους ἀκολουθοῦν τὸ Εὐαγγέλιο, τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ καὶ τὰ ὑποδείγματα τῶν Ἁγίων.
[1]. Βλ. μεταξὺ ἄλλων τὸ μικρό μας βιβλίο: Κινδυνεύει τώρα σοβαρὰ ἡ Ὀρθοδοξία, Θεσσαλονίκη 2021, Ἐκδόσεις «Τὸ Παλίμψηστον».
[2]. Ἐλέχθησαν καὶ ἐγράφησαν πρὶν ἐκδηλωθοῦν οἱ πολὺ πιὸ καταστρεπτικὲς πυρκαγιὲς στὴν Πάρνηθα καὶ στὸν Ἕβρο καὶ οἱ κατακλυσμικὲς πλημμύρες τῶν τελευταίων ἡμερῶν.
[3]. Γένεσις, κεφάλαιο 9ο.
[4]. Ματθ. 17, 17.
[5]. Βλ. περισσότερα στὸ μικρὸ ἐπίσης βιβλίο μας: Ἡ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν κατὰ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη Χρυσόστομο, Θεσσαλονίκη 20142, Ἐκδόσεις «Τὸ Παλίμψηστον».
[6]. Συναξάρι τοῦ Μηναίου (27 Ἰουλίου).
[7]. Αὐτόθι.
[8]. Ματθ. 13, 4-23. Λουκᾶ 8, 5-15.
[9]. Ματθ. 13, 8.
[10]. Βλ. εἰς Ἐπισκόπου Αυγουστίνου Καντιώτου, Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς (1714-1779). Συναξάριον-Διδαχαί-Προφητεῖαι-Ἀκολουθία, Ἀθῆναι 200526, σελ. 142-144.
[11]. Κάθισμα ἀκολουθίας Ὄρθρου.
[12]. Στιχηρὸ προσόμοιο τοῦ Ἑσπερινοῦ (27 Ἰουλίου): «Πολυώδυνα βάσανα, ὑποστῆναι Πανένδοξε, ἀνδρικῷ φρονήματι ηὐτομόλησας, καὶ τῶν Ἑλλήνων σεβάσματα, ὡς κόνιν ἐλέπτυνας· τῷ γὰρ σθένει τοῦ Σταυροῦ, τὸν ἀντίπαλον ἔκτεινας, τὸν καυχώμενον, ὑπεράνωθεν ἄστρων θρόνον θεῖναι· πρὸ ποδῶν σου γὰρ ἐρράγη, ὥσπερ στρουθίον παιζόμενος».
https://ethnegersis.blogspot.com/2023/09/blog-post_9.html