ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ (Λουκ. 18, 9-14)

Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου: Φαρισαίος και Τελώνης

«…Έχεις όμως και τρίτο δρόμο που φέρνει στη μετάνοια. Και σου παρουσίασα  πολλές οδούς μετάνοιας, για να σου κάνω με την ποικιλία τους εύκολη τη σωτηρία. Όμως ποια είναι αυτή η τρίτη οδός;  Η ταπεινοφροσύνη. Έχε ταπεινό φρόνημα και εξάλειψες το πλήθος των αμαρτιών σου. Και έχεις και γι᾽ αυτό απόδειξη από την Αγία Γραφή, από την ανάγνωση της παραβολής του Τελώνη και του Φαρισαίου (Λουκα 18, 10-14 ).

«νθρωποι δύο νέβησαν ες τ ερν προσεύξασθαι, ες Φαρισαος κα τερος τελώνης(:Δύο άνθρωποι ανέβηκαν στο ιερό για να προσευχηθούν˙  ο ένας ήταν Φαρισαίος και ο άλλος τελώνης)», λέγει, και άρχισε ο Φαρισαίος να απαριθμεί τις αρετές του: ‘’ Θεός, εχαριστ σοι τι οκ εμ σπερ ο λοιπο τν νθρώπων, ρπαγες, δικοι, μοιχοί, κα ς οτος τελώνης(:Σ’ ευχαριστώ, Θεέ μου, διότι δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους, που είναι άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και σαν αυτόν εκεί τον τελώνη. Ενώ δηλαδή όλοι οι άλλοι είναι ένοχοι και αξιοκατάκριτοι, εγώ είμαι ο μόνος ανένοχος. Σ’ ευχαριστώ λοιπόν, διότι δεν βλέπω στον εαυτό μου τις τόσες κακίες που έχουν οι άλλοι. Έχω όμως και αρετές: Δεν είμαι εγ όπως όλος ο κσμος, ούτε όπως αυτός ο Τελνης)». Άθλια και ταλαπωρη ψυχ, όλη την οικουμνη την καταδκασες, γιατ λπησες και τον πλησον σου; Δεν σου άρκεσε η οικουμνη, κι έφτασες να καταδικσεις και τον Τελνη; Όλους λοιπόν τους κατηγόρησες και δεν λυπήθηκες ούτε τον ένα αυτόν άνθρωπο; ‘’Δεν είμαι εγώ όπως όλος ο κόσμος, ούτε όπως αυτός ο Τελώνης’’.  «Νηστεύω δς το σαββάτου, ποδεκατ πάντα σα κτμαι(:Νηστεω δο φορς την εβδομδα, δνω το δκατο από τα υπρχοντά μου στους φτωχος)». Είπε δηλαδή λόγια αλαζονικά. Άθλιε άνθρωπε, καλά όλη την οικουμένη την καταδίκασες, γιατί κατηγόρησες και τον πλησίον σου Τελώνη; Δεν χόρτασες με την κατηγορία της οικουμένης, αλλά κατέκρινες κι εκείνον που ήταν μαζί σου;

Τι έκαμε λοιπόν ο Τελώνης; Όταν τα άκουσε αυτά δεν είπε: «Εσύ ποιος είσαι που λες αυτ εναντον μου; Απ πο γνωρζεις τον βο μου; Δε με συναναστράφηκες. Δεν έμεινες μαζ μου. Δεν ζσαμε μαζ. Γιατ υπερηφανεεσαι τόσο πολ; Ποιος είναι μρτυρας των δικών σου αγαθοεργιών; Γιατ παινεεις τον εαυτό σου; Γιατ κνεις χρη στον εαυτό σου;» Όμως τίποτε απ’ αυτά δεν είπε ο Τελώνης, αλλά, αφού έσκυψε, προσκνησε τον Θεό και είπε: «Θε μου, συγχρεσ με τον αμαρτωλ», και με την ταπεινοφροσνη που έδειξε ο Τελνης, δικαιθηκε. Αντθετα ο Φαρισαίος κατβηκε απ το να στερημνος τη δικαωση, ενώ ο Τελνης κατβηκε πετυχανοντας τη δικαωση. Κι έτσι τα λόγια νίκησαν τα έργα. Γιατ ο ένας έχασε τη δικαωση απ τα έργα, ενώ ο άλλος με τον ταπειν λγο και λογισμ πτυχε τη δικαωση.

Αν και βέβαια ούτε ταπεινοφροσύνη ήταν εκείνο. Γιατί ταπεινοφροσύνη είναι όταν κανείς, ενώ είναι μεγάλος, ταπεινώνει τον εαυτό του. Αυτό που είπε ο Τελνης δεν ήταν λγος ταπεινοφροσνης, αλλ ήταν η αλθεια· γιατ ήταν αληθιν τα λγια· ήταν πραγματικ αμαρτωλς.

Πραγματικά πες μου, τι υπάρχει χειρότερο από τον Τελώνη; Είναι έμπορος ξένης σοδειάς, και καρπώνεται καρπούς από ξένους κόπους. Και τον κόπο βέβαια δεν τον προσέχει, ενώ το κέρδος το μοιράζεται. Ώστε η αμαρτία του Τελώνη είναι η χειρότερη. Γιατ τποτε άλλο δεν είναι ο Τελνης, παρ σκτος εκβιασμς. Εκβιασμς χωρς φβο, αμαρτα νμιμη, εύσχημη πλεονεξα. Πραγματικά τι υπάρχει χειρότερο από τον Τελώνη που κάθεται στον δρόμο και τρυγάει τους ξένους κόπους; Όταν είναι η ώρα των κόπων, καμιά φροντίδα εκ μέρους του, όταν όμως φτάνει η στιγμή του κέρδους, από εκείνα που δεν κόπιασε παίρνει τη μερίδα. Ώστε, εν ο Τελνης, ενώ ήταν αμαρτωλς, πτυχε τόση μεγλη δωρε με την ταπεινοφροσνη του, πσο πιο μεγλη δεν θα επιτχει εκείνος που είναι ενρετος και ζει ταπειν; Ώστε, αν εξομολογηθείς τις αμαρτίες σου και ταπεινωθείς, γίνεσαι δίκαιος.

Θλεις να μθεις και ποιος είναι ταπεινφρονας; Πρσεχε τον Παύλο τον δσκαλο της οικουμνης, τον πνευματικ ρτορα, το σκεύος της εκλογής, το λιμνι το ακμαντο, τον πργο τον ασλευτο, εκείνον που με το μικροκαμωμνο σώμα του περικκλωνε την οικουμνη και σαν κποιος φτερωτός περιτρεξε αυτν. Πρόσεχε εκείνον που έχει ταπεινό λογισμό, τον αμαθή και φιλόσοφο, τον φτωχό και πλούσιο. Εκείνον ονομζω πραγματικ ταπεινφρονα, εκείνον που υπμεινε αμετρτους κπους, που έστησε αμτρητα τρπαια κατ του διαβλου, που κρυττε και έλεγε «  χάριτι δ Θεο εμι εμι· κα χάρις ατο ες μ ο κεν γενήθη, λλ περισσότερον ατν πάντων κοπίασα, οκ γ δέ, λλ᾿ χάρις το Θεο σν μοί(: Με τη χάρη του Θεού όμως είμαι ό,τι είμαι τώρα, δηλαδή Απόστολος, ίσος με τους άλλους. Και η χάρη που μου έδωσε ο Κύριος δεν έμεινε άκαρπη και χωρίς αποτέλεσμα, αλλά περισσότερο από όλους αυτούς κοπίασα.  Και το έργο μάλιστα αυτό δεν το εργάστηκα εγώ, αλλά η χάρη του Θεού που είναι μαζί μου και με ενισχύει)» [Α’ Κορ. 15, 10]. Εκείνος που υπέμεινε φυλακές και πληγές και μαστιγώματα, εκείνος που σαγήνευσε με επιστολές την οικουμένη, εκείνος που κλήθηκε με ουράνια φωνή. Εκείνος ταπεινοφρονεί, λέγοντας:« γ γάρ εμι λάχιστος τν ποστόλων, ς οκ εμ κανς καλεσθαι πόστολος, διότι δίωξα τν κκλησίαν το Θεο(:Γιατ εγ είμαι ο πιο ασμαντος, ο κατώτερος απ όλους τους αποστόλους, και δεν είμαι ικανς να ονομασθώ απστολος, διότι κατεδίωξα την Εκκλησία του Θεού)» [Α’ Κορ. 15, 9].

Είδες μέγεθος ταπεινοφροσύνης, είδες τον Παύλο που ταπεινοφρονεί, που ονομάζει ελάχιστο τον εαυτό του; Γιατί λέγει:«εγ είμαι ο πιο ασμαντος απ τους αποστόλους, και δεν είμαι ικανς να ονομασθώ απστολος». Γιατί αυτό πραγματικά είναι ταπεινοφροσύνη, το να ταπεινώνεται σε όλους και να ονομάζει τον εαυτό του ελάχιστο. Σκέψου ποιος ήταν αυτός που έλεγε αυτά τα λόγια. Ήταν ο Παύλος,ο πολίτης του ουρανού,αυτός που σωματικά ίσα-ίσα που ζούσε,το στήριγμα των εκκλησιών,ο επίγειος άγγελος,ο ουράνιος άνθρωπος.

Γι’ αυτό ευχαρίστως ασχολούμαι με τον άνδρα αυτόν και τον ενθυμούμαι, επειδή βλέπω την ομορφιά της αρετής του. Δε μου ευφραίνει τόσο τα μάτια ο ήλιος, όταν ανατέλλει και σκορπά τις λαμπρές του ακτίνες, όσο μου φωτίζει τη σκέψη το πρόσωπο του Παύλου. Γιατί ο ήλιος φωτίζει τα μάτια, ο Παύλος όμως σου δίνει φτερά και σε ανεβάζει σε ουράνια ύψη, καθώς σου κάνει την ψυχή ψηλότερη από τον ήλιο και ανώτερη από τη σελήνη. Τέτοια είναι η δύναμη της αρετής. Κάνει άγγελο τον άνθρωπο, δίνει φτερά στην ψυχή και την ανυψώνει στον ουρανό. Αυτήν την αρετή μας διδάσκει ο Παύλος. Ας προθυμοποιηθούμε λοιπόν και ας φροντίσουμε να γίνουμε ζηλωτές της αρετής του.

Αλλά δεν πρέπει να ξεφύγουμε από το θέμα μας. Σκοπός μας ήταν να υποδείξουμε ως τρίτο δρόμο της μετάνοιας την ταπεινοφροσύνη και ακόμη πως ο τελώνης ούτε καν έδειξε ταπεινοφροσύνη, αλλά απλώς ομολόγησε την αλήθεια φανερώνοντας τα αμαρτήματά του. Και δικαιώθηκε ο τελώνης χωρίς να πληρώσει χρήματα, χωρίς να διανύσει πέλαγα, χωρίς να βαδίσει δρόμους μακρινούς, χωρίς να περάσει θάλασσες άπειρες, χωρίς να προσκαλέσει φίλους, χωρίς να καταναλώσει χρόνο πολύ, αλλά δια της ταπεινοφροσύνης δικαιώθηκε και αξιώθηκε να κερδίσει τη βασιλεία των ουρανών, την οποία είθε όλοι μας να κερδίσουμε με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου ημών Ιησού  Χριστού, στον οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

 

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

                              επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη

 

ΠΗΓΕΣ:

[σελίδες 10-12].

  • Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Οι εννέα λόγοι περί μετανοίας, απόσπασμα από την ομιλία Β’, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, σειρά Η Φωνή των Πατέρων μας, Αθήνα 1998, σελ. 49-52.
  • Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ),εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1987, τόμος 30, Ομιλίες Κατηχητικές- Ηθικές, Λόγοι «Περί μετανοίας», επιλογές από την ομιλία Β΄, σελίδες 126-133.
  • Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 9, σελίδες 31-34(ή 13- 15 του PDF).
  • http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
  • Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
  • Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.