ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Ὁ σκοπός τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τῆς ἄσκησης καί τῆς μετοχῆς στά μυστήρια εἶναι κατά τούς φιλοκαλικούς Πατέρες ἡ ἐπίτευξη τῆς ἀγάπης πρός τόν Χριστό καί ὄχι ἡ ὅραση φωτός, τό ὁποῖο μπορεῖ νά εἶναι καί φῶς δαιμονικό. «Ὁ νοῦς, ὅταν ἀρχίσῃ», διδάσκει ὁ ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς, «νά δέχεται συχνά τήν ἐνέργεια τοῦ…

ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Ἡ αἰτία τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνος εἶναι ἐπίσης ὁ Χριστός. Ἡ ἀγάπη πρός τόν Χριστό καί ὄχι ἡ ἀποφυγή τῆς κόλασης εἶναι αὐτό, πού θά πρέπει νά μᾶς παρακινεῖ στήν ἐργασία τῶν ἀρετῶν καί τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν. Τότε ὁ ἄνθρωπος εἶναι τέλειος. Ὁ εἰσαγωγικός φόβος τῆς κόλασης πρέπει νά ἀντικατασταθεῖ ἀπό τόν…

ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Ὁ στόχος, ὁ σκοπός, ἀλλά καί ἡ αἰτία – ἀφορμή ὅλων ὅσων πράττουμε μέσα στήν Ἐκκλησία εἶναι τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Κύριος εἶναι «τὸ Α καὶ τὸ Ω, ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος»[1].  Αὐτή ἡ Βιβλική ἀλήθεια εἶναι ὁλοφάνερη στή Φιλοκαλία. «Πρέπει ὁ Μοναχός», διδάσκει ὁ ἄγιος Θεόδωρος…

ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Πανηγύρισε ὁ διάβολος μέ τήν πτώση τῶν Πρωτοπλάστων. Τήν «ἔπαθε» ὅμως μέ τήν Σταύρωση καί τήν Ἀνάσταση τοῦ νέου Ἀδάμ τοῦ Χριστοῦ καί τήν φανέρωση τῆς νέας Εὔας, τῆς Παναγίας μας, ἀπό τήν ὁποία ἐπήγασε τό Ξύλον τῆς Ζωῆς. Τώρα, ὅποιος θέλει, μπορεῖ νά ἐντάσσεται στήν νέα πραγματικότητα πού φανερώθηκε στήν γῆ…

ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Οἱ ἅγιοι Φιλοκαλικοί Πατέρες μᾶς δίνουν κάποιες εἰκόνες τῆς Ἐκκλησίας στά κείμενά τους. Ἡ ἀναφορά τους στήν Ἐκκλησία φανερώνει τό ἐκκλησιολογικό τους ἐνδιαφέρον καί τό γνήσιο ἐκκλησιαστικό τους φρόνημα. Δέν στοχεύουν σέ μία ἀτομική θρησκευτικότητα ἀλλά σέ μία γνήσια ἐκκλησιαστική ζωή καί ἀληθινή ἐκκλησιαστικοποίηση τῶν ἀναγνωστῶν τῶν κειμένων τους. Παρουσιάζεται καί χαρακτηρίζεται…

ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Ὁ Κύριος μᾶς δίδαξε ὅτι εἶναι ἀναγκαία ἡ τήρηση ὅλων τῶν ἐντολῶν. Δέν εἶναι ὅμως ἡ ἐκπλήρωση τῶν ἐντολῶν, αὐτό πού μᾶς χαρίζει τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ τήρηση ὅλων τῶν ἐντολῶν ἁπλῶς μᾶς δίνει τή δυνατότητα νά ποῦμε ὅτι «εἴμαστε ἀχρεῖοι δοῦλοι»[1]. Ἡ υἱοθεσία, δηλαδή ἡ μετοχή στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Ἡ σωτηρία ὑπάρχει μόνον μέσα στὴν Ἐκκλησία. Αὐτὸ μᾶς τό διδάσκει ἐπιγραμματικὰ ὁ ἅγιος Κυπριανός: «Extra Ecclesia nulla salus», δηλαδή «ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας δὲν ὑπάρχει σωτηρία». Τό ἴδιο καταδεικνύεται καί ἀπό ἀνάλογο χωρίο ἄλλου ἔργου του, πού διδάσκει ὅτι «δὲν μπορεῖ νὰ ἔχει κάποιος πατέρα τὸν Θεό, ἂν δὲν ἔχη μητέρα τὴν…

ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Μία βασική ἐντολή τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ εἶναι τό «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθαι». Ὁ Κύριος διά τῆς παραβολῆς τῆς χήρας καί τοῦ ἀδίκου κριτοῦ[1] μᾶς δίδαξε ὅτι «δεῖν πάντοτε καὶ μὴ ἐκκακεῖν»[2]. Τά φιλοκαλικά κείμενα κατ’ ἐξοχήν τονίζουν τήν ἀνάγκη τῆς ἀδιάλειπτης προσευχῆς μέ σκοπό τήν ἐνοίκηση τοῦ Χριστοῦ στόν ἄνθρωπο. «Αὐτή λοιπόν ἡ θεία…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Οἱ ἅγιοι φιλοκαλικοί Πατέρες, ἀκολουθώντας τίς ἐκκλησιαστικές παραδόσεις καί ὑπακούοντας στήν Κυριακή ἐντολή περί τῆς συχνῆς Μεταλήψεως τοῦ ἁγίου Σώματος καί τοῦ Τιμίου Αἵματός Του, προπαρασκευάζονταν καί προσεύχονταν, ὥστε νά ἀξιώνονται τῆς μετοχῆς τοῦ Ποτηρίου τῆς Ζωῆς «εἰς κοινωνίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος» καί ὄχι «εἰς κρῖμα ἤ εἰς κατάκριμα»[1]. Οἱ Μοναχοί-ἀσκηταί καί…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Τά ἅγια Μυστήρια, χωρίς τήν ἀνθρώπινη συνεργία, δέν ἐπαρκοῦν ἀπό μόνα τους γιά τήν σωτηρία. Εἶναι ἀναγκαῖο νά συνδυαστοῦν μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν, στήν ὁποία συμβάλλει πολύ ἡ κατά Χριστόν ἄσκηση-ἡσυχία. Αὐτή ταπεινώνει τόν ἄνθρωπο καί τόν κάνει δεκτικό τῆς θείας χάρης, τῆς προσφερομένης σ’ αὐτόν διά τῶν ἁγίων Μυστηρίων. «Εἶναι…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Ὁ Θεός χάρισε στούς πιστούς τά ἅγια Μυστήρια ὡς παροχεῖς τῆς θείας χάριτος. Αὐτό ἀναγνωρίζεται περίτρανα στήν Φιλοκαλία. Τά ἅγια Μυστήρια, ὅπως τό ἅγιο Βάπτισμα-Χρίσμα, ἡ Ἱερά Ἐξομολόγηση καί ἡ Θεία Κοινωνία μᾶς λυτρώνουν ἀπό τήν δουλεία στήν ἁμαρτία, μᾶς σώζουν, μᾶς τρέφουν, μᾶς ζωογονοῦν. Ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνθηκε διά τῆς παρακοῆς ἀπό…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Ὅπως ἡ θεία Λειτουργία καί ἡ θεία Εὐχαριστία εἶναι τό κέντρο τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, ἔτσι καί ἡ ἐνεργός θεία χάρη εἶναι τό κέντρο τῆς πνευματικῆς ζωῆς τοῦ κάθε Χριστιανοῦ. Ὅταν δέν τελεῖται ἡ θεία Εὐχαριστία, ὁ ἐκκλησιαστικός θεσμός δέν τελεσιουργεῖται, δέν ὁλοκληρώνεται-πραγματώνεται. Ἔτσι καί ὅταν ἡ θεία χάρη δέν εἶναι ἐνεργός…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Ἡ σημασία πού ἀποδίδουν τά φιλοκαλικά κείμενα στή θεία Λειτουργία καί κατ’ ἐπέκτασιν οἱ φιλοκαλικοί Πατέρες εἶναι πολύ μεγάλη καί ἴδια μέ αὐτή πού τῆς ἀποδίδει ἡ ὀρθόδοξη ἐκκλησιολογία. Χωρίς τήν θεία Λειτουργία, σύμφωνα μέ τούς φιλοκαλικούς ἁγίους, δέν φανερώνεται-λειτουργεῖ ὁ θεσμός τῆς Ἐκκλησίας[1]. «Τά φαινόμενα (ἐνν. στήν Ἐκκλησία)», γράφει ὁ ἅγιος…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Ἡ σωτηρία ὑπάρχει μόνον μέσα στὴν Ἐκκλησία. Αὐτὸ μᾶς τό διδάσκει ἐπιγραμματικὰ ὁ ἅγιος Κυπριανός: «Extra Ecclesia nulla salus», δηλαδή «ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας δὲν ὑπάρχει σωτηρία». Τό ἴδιο καταδεικνύεται καί ἀπό ἀνάλογο χωρίο ἄλλου ἔργου του, πού διδάσκει ὅτι «δὲν μπορεῖ νὰ ἔχει κάποιος πατέρα τὸν Θεό, ἂν δὲν ἔχη μητέρα τὴν…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Συμεών τό Νέο Θεολόγο ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ νύμφη τῶν πιστῶν. «Ὅπως ἡ νύμφη πρίν ἀπό τό γάμο», διδάσκει ὁ ὅσιος Συμεών, «παίρνει μονάχα τόν ἀρραβώνα ἀπό τόν νυμφίο, τή συμφωνημένη ὅμως προίκα καί τά ὑποσχεμένα δῶρα περιμένει νά τά πάρει μετά τό γάμο, ἔτσι καί ἡ νύμφη…

Φιλοκαλικές μελέτες Ὁ Θεός Λόγος, ὡς Κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας καταρτίζει τά μέλη Της, «ἕνα ἕκαστον»[1] καί τόν ὁδηγεῖ στήν πνευματική ἐνηλικίωση[2]. «Ὅπως ἀκριβῶς ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ», παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, «πρίν ἀπό τήν ὁλοφάνερη καί κατά σάρκα παρουσία [Του], ἐνοικοῦσε νοητῶς στούς Πατριάρχες καί στούς Προφῆτες, προτυπώνοντας τά μυστήρια τῆς παρουσίας Του,…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία  Ποιὰ εἶναι ἡ ἱστορία τῆς «Φιλοκαλίας»;  «Ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὸ βίο τοῦ ἁγίου Νικοδήμου», γράφει ὁ π. Θεόκλητος Διονυσιάτης, «ὕστερα ἀπὸ διετή παραμονὴ στὴ μονὴ τοῦ ἁγίου Διονυσίου (ὁ ἅγιος Νικόδημος), ἀναχώρησε τὸ 1777 γιὰ τὶς Καρυὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅπου συναντήθηκε μὲ τὸν ἅγιο Μακάριο ἐπίσκοπο Κορίνθου, ἐκθρονισθέντα ἀπὸ τοὺς Τούρκους…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία  Ἐπειδή τά δόγματα εἶναι λόγοι τοῦ Κυρίου καί δέν εἶναι «ἐφευρέσεις» κάποιων ἐκκλησιαστικῶν προσώπων ἤ συνόδων, ὀφείλουμε νά τά διαφυλάττουμε μέ κάθε τίμημα. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής ἐπισημαίνει ὅτι γιά τήν τήρηση καί διαφύλαξη τῶν δογμάτων ἀπαιτεῖται ἀγωνιστικό φρόνημα μέχρι θανάτου[1] . «Ἐξ αἰτίας αὐτῶν [ἐνν. τῶν δογμάτων καί λοιπῶν λόγων…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία  Ἡ ὑπεράσπιση τοῦ δίκαιου, τῆς ἀρετῆς, καί τῆς πίστεως μετ’ ὀργῆς ἀναμαρτήτου[1] εἶναι ἐπίσης ἕνα βασικό χαρακτηριστικό τοῦ ἐνάρετου ἀνθρώπου. Ὅποιος ἐπιτίθεται καί ἀλλοιώνει τήν πίστη ἤ τήν ζωή ἐμποδίζει τήν πνευματική θεραπεία μέσα στήν Ἐκκλησία. Γι’ αὐτό «πρέπει μέ θυμό δίχως ὀργή», διδάσκει ὁ ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς, «νά προστατεύωμε τό δίκαιο…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Σύμφωνα μέ τούς ἁγίους Πατέρας θέωση καί σωτηρία ταυτίζονται. Γράφει ὁ ἅγιος Νικόδημος στήν Εἰσαγωγή του στή Φιλοκαλία: «Χωρίς δέ τό νά θεωθῇ ὁ νοῦς, λέγει κάποιος, ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι δυνατόν ὄχι νά ἁγιάσῃ, ἀλλά οὔτε νά σωθῇ, τό ὁποῖο καί μόνο στήν ἀκοή [εἶναι] φοβερά φρικτό. Διότι τό ἴδιο εἶναι…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Ὁ ἄνθρωπος ἔχει θεοδώρητη ψυχή καί θεοδώρητο σῶμα. Καί τά δύο εἶναι θαυμαστά ὡς πρός τή δομή, τίς δυνάμεις καί τίς λειτουργίες τους. Ὁ Θεός, διδάσκει ὁ ἅγιος Νικόδημος, «ἐνέθεσε» στόν ἄνθρωπο «τήν ψυχή ὡς ἕνα κάποιο κόσμημα, μέγα ὡς πρός τό πλῆθος τῶν δυνάμεων καί τήν ὑπεροχή, ἀλλά μέσα [στό πλαίσιο]…

Μελέτες στήν Φιλοκαλία Ὁ ὅλος ἄνθρωπος καί μάλιστα ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, σύμφωνα μέ τήν Βιβλικοπατερική διδασκαλία, εἶναι δυνάμει ναός τοῦ Θεοῦ[1]. Εἶναι ὁ «τόπος», ὅπου ὁ ἄνθρωπος, κάτω ἀπό προϋποθέσεις, ἑνώνεται μέ τόν Θεό. Τότε γίνεται καί ἐνεργείᾳ ναός τοῦ Θεοῦ[2]. «Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου», διδάσκει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής, «εἶναι τόπος ἅγιος…